szabas, szabat, sabat

szabas, szabat, sabat
2.01.2006
2.01.2006
Zawsze byłem pewien, że szabas i szabat to określenia na święto żydowskie, natomiast sabat to zlot czarownic. Tymczasem NSPP w haśle sabat odsyła do hasła szabat. Czy zatem słowo sabat może być również użyte w znaczeniu święta żydowskiego i owo święto ma aż trzy nazwy (szabas, szabat, sabat)?
Tak, słowo sabat występowało w tym samym znaczeniu, co szabas i szabat. Ten stan potwierdza Słownik warszawski (t. VI z 1915 r.), a także Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego (por. np. cytat z powieści Poli Gojawiczyńskiej Dziewczęta z Nowolipek: „Lśniące obrusy legły na ubogich, pokaleczonych stołach. To był piątek, święto sabatu”). Należy przy tym dodać, że wszystkie te wyrazy: szabas, szabat, sabat obok podstawowego znaczenia religijnego uzyskiwały też znaczenie wtórne, por. np. definicję w SW: „mniemana schadzka czarowników i czarownic na pewnych górach, w zwaliskach opactwa itp., gdzie z udziałem diabłów oddają się tańcom i szkaradnym uciechom”.
W II poł. XX w. ujawniła się tendencja do specjalizacji – szabat i szabas zachowują znaczenie pierwsze, tzn. są nazwą święta żydowskiego, a sabat przejął znaczenie drugie. Tę repartycję znaczeń poświadcza m.in. Inny słownik języka polskiego PWN pod red. M. Bańki z 2000 r. oraz Wielki słownik wyrazów obcych i trudnych pod red. A. Markowskiego i R. Pawelca z 2001 r.
Warto też dodać, że zarówno szabas, szabat, sabat, jak i swojsko wyglądająca sobota wywodzą się ze wspólnego źródła – hebrajskiego szabbāth, przyswajanego polszczyźnie za pośrednictwem różnych języków i w różnym czasie.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego