Bezczelny a czelność
nurtuje mnie słowo bezczelny. Mieć czelność to mieć śmiałość coś zrobić (np. Sąsiad miał czelność włączyć wiertarkę o północy). Dlaczego mówimy więc, że ten sąsiad jest bezczelny, czyli bez czelności, skoro właśnie tę czelność miał?
Pozdrawiam serdecznie,
Małgorzata Najder
10.02.2020
10.02.2020
Szanowni Państwo,nurtuje mnie słowo bezczelny. Mieć czelność to mieć śmiałość coś zrobić (np. Sąsiad miał czelność włączyć wiertarkę o północy). Dlaczego mówimy więc, że ten sąsiad jest bezczelny, czyli bez czelności, skoro właśnie tę czelność miał?
Pozdrawiam serdecznie,
Małgorzata Najder
Szanowna Pani,
współcześnie czelność i bezczelność są synonimami, choć rzeczywiście jest to nielogiczne. Początkowo czelność oznaczała ambicję, honor (ma związek etymologiczny z rzeczownikiem czoło, który metaforycznie był synonimem honoru właśnie). Osoba ambitna jest śmiała, odważna – czasem aż zanadto. Z czasem to „zanadto” zaczęło dominować w znaczeniu czelności i zaczęto ją utożsamiać z zuchwalstwem, arogancją, nieliczeniem się z innymi. W ten sposób rzeczownik przeszedł degradację – zaczął nazywać negatywne aspekty tego, do czego od początku się odnosił, aż całkowicie zmieniła się jego semantyka. Przeciwieństwem czelności w jej początkowym znaczeniu była bezczelność – brak honoru rozumiany jako zuchwalstwo – i tak funkcjonuje do dziś.
Z pozdrowieniami
współcześnie czelność i bezczelność są synonimami, choć rzeczywiście jest to nielogiczne. Początkowo czelność oznaczała ambicję, honor (ma związek etymologiczny z rzeczownikiem czoło, który metaforycznie był synonimem honoru właśnie). Osoba ambitna jest śmiała, odważna – czasem aż zanadto. Z czasem to „zanadto” zaczęło dominować w znaczeniu czelności i zaczęto ją utożsamiać z zuchwalstwem, arogancją, nieliczeniem się z innymi. W ten sposób rzeczownik przeszedł degradację – zaczął nazywać negatywne aspekty tego, do czego od początku się odnosił, aż całkowicie zmieniła się jego semantyka. Przeciwieństwem czelności w jej początkowym znaczeniu była bezczelność – brak honoru rozumiany jako zuchwalstwo – i tak funkcjonuje do dziś.
Z pozdrowieniami
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski