Bezczelny a czelność

Bezczelny a czelność
10.02.2020
10.02.2020
Szanowni Państwo,
nurtuje mnie słowo bezczelny. Mieć czelność to mieć śmiałość coś zrobić (np. Sąsiad miał czelność włączyć wiertarkę o północy). Dlaczego mówimy więc, że ten sąsiad jest bezczelny, czyli bez czelności, skoro właśnie tę czelność miał?

Pozdrawiam serdecznie,
Małgorzata Najder
Szanowna Pani,
współcześnie czelność i bezczelność są synonimami, choć rzeczywiście jest to nielogiczne. Początkowo czelność oznaczała ambicję, honor (ma związek etymologiczny z rzeczownikiem czoło, który metaforycznie był synonimem honoru właśnie). Osoba ambitna jest śmiała, odważna – czasem aż zanadto. Z czasem to „zanadto” zaczęło dominować w znaczeniu czelności i zaczęto ją utożsamiać z zuchwalstwem, arogancją, nieliczeniem się z innymi. W ten sposób rzeczownik przeszedł degradację – zaczął nazywać negatywne aspekty tego, do czego od początku się odnosił, aż całkowicie zmieniła się jego semantyka. Przeciwieństwem czelności w jej początkowym znaczeniu była bezczelność – brak honoru rozumiany jako zuchwalstwo – i tak funkcjonuje do dziś.

Z pozdrowieniami
Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego