Chińskie nazwy osobowe
Szanowni Państwo,
czy przydomki /imiona chińskich myślicieli – Laozi i Zhu Xi powinny być odmieniane? Spotkałam się z pisownią „u Laozi'ego” czy „w tekstach Zhu Xima”. Mam spore wątpliwości, co do słuszności użycia apostrofu w pierwszym przypadku, o dodawaniu końcówek fleksyjnych do „Xi” nie wspominając (M. Xi, D. Xia C. Xiowi (?)). Wiem, że pytania dotyczące odmiany chińskich imion i nazwisk były już przedmiotem analiz w Poradni Językowej PWN, będę jednak wdzięczna za Państwa pomoc.
Chińskie nazwy osobowe (również koreańskie i wietnamskie) składają się tradycyjnie z nazwy rodowej (będącej odpowiednikiem naszego nazwiska) i nazwy indywidualnej (odpowiadającej naszemu imieniu). Chińczycy podają je w takiej właśnie kolejności.
Jeśli posługujemy się pełną wieloczłonową nazwą osobową chińską, koreańską czy wietnamską, odmianie w przypadkach zależnych podlega tylko ostatni człon (odpowiednik imienia), np. z Deng Xiaopingiem, o Deng Xiaopingu. Jeśli natomiast posługujemy się samą nazwą rodową, to wówczas jest ona odmienna, por. z Dengiem, o Dengu.
Człony nazwy zakończone na spółgłoskę odmieniają się według wzorca rzeczownikowego, np. Jiang Zemina, Czang Kaj-szeka. Te człony nazwy, które kończą się samogłoską -o i -u, nie podlegają odmianie, por. z Zhu, o Zhu, z Mao, o Mao. Z kolei człony zakończone na -i odmieniają się przymiotnikowo, por.
Racjonalizm idealistyczny Zhu Xiego.
Dla Zhu Xiego ta działalność miała charakter intelektualny.
Wang interpretuje reakcję umysłu na bodźce zewnętrzne. W porównaniu z Zhu Xim zwraca uwagę na nieobserwowanie otoczenia.
Za wszystkimi formami taoizmu stoi postać Laoziego.
To od nich Zhuangzi miał się nauczyć taoizmu, chociaż później uznawał jedynie Laoziego.
Jedyne co wiemy o Laozim, pochodzi z „Zapisków historyka”.
-
17.05.2022
Szanowni Państwo,
chciałam zapytać o zauważoną rozbieżność. W niniejszej poradzie jest wskazówka, by człony chińskich nazw osobowych zakończone na -i odmieniać przymiotnikowo. W Słowniku języka polskiego PWN online pod hasłem Zhou Enlai jest podana odmiana: Zhou Enlaia, o Zhou Enlaiu a. Czou Enlaj, czyli zastosowano odmianę rzeczownikową. W takiej też, rzeczownikowej odmianie, o ile się dobrze orientuję, „nazwisko” Enali funkcjonuje w literaturze. Z publikacji zamieszczonej na stronie Rady Języka Polskiego, jeśli dobrze interpretuję przedstawioną tam dyskusję, wynikałoby zalecenie stosowania odmiany rzeczownikowej w odniesieniu do „imienia” chińskiego zakończonego na -i (-ai), a więc, jak można sądzić, także w odniesieniu do tak zbudowanych „nazwisk” (zob. https://rjp.pan.pl/index.php? option=com_content&view=article&id=928:nimai&catid=76&Itemid=209). Spotkałam się także z opinią, by „nazwiska” chińskiego jednosylabowego zakończonego na -i w ogólnie nie odmieniać (niezależnie od tego, czy stoi przed nim odmienione „imię” czy nie). W wydawnictwie, w którym pracuję, przygotowujemy do wydania tłumaczenie książki Chińczyka, którego „nazwisko”, jednosylabowe, jest zakończone na -i (dokładnie: -ui, tj. podobnie jak w Enlai na końcu są dwie samogłoski). Zależy nam na ustaleniu poprawnej odmiany tego "nazwiska", by w takiej je upowszechniać.
Uprzejmie prosiłabym zatem o dwie wskazówki dotyczące "nazwisk" chińskich zakończonych na -i (z zawężeniem kryteriów do: zakończone na samogłoskę oraz -i; zakończone na -ui; jednosylabowe – jeśli te kryteria miałyby mieć znaczenie).
1) czy takie „nazwiska” należy odmieniać?
2) jeśli tak, to jak należy je odmieniać, rzeczownikowo czy przymiotnikowo?
Korzystając z okazji, chciałabym ogromnie podziękować za wieloletnią działalność Poradni – nieocenionego źródła wiedzy o języku.
Z wyrazami szacunku
Anna P. -
17.05.2022
Szanowna Pani,
obawiam się, że niewłaściwie zinterpretowała Pani moją odpowiedź. Dotyczyła ona azjatyckich nazw osobowych zakończonych na -i, a konkretnie chińskich nazw Laozi i Xi. Podstawą ustalenia właściwego wzorca odmiany dla danego wyrazu obcego jest jego forma brzmieniowa, a nie pisowniowa. Konkretnie to wygłos – czyli koniec wymawianego wyrazu – decyduje o zakwalifikowaniu określonej nazwy osobowej do takiego, a nie innego paradygmatu fleksyjnego.
Tak jak wspomniałem powyżej, moja odpowiedź dotyczyła nazw zakończonych na -i, Pani tymczasem w swoim komentarzu odwołuje się do nazwiska podobnego do Zhou Enlai (w transkrypcji angielskiej) / Czou Enlaj (w transkrypcji polskiej). „Nazwisko” to nie kończy się na -i, lecz na -j (tak jak angielskie nazwisko Disney wymawiane w Polsce jako /disnej/) i jako takie ma odmianę rzeczownikową. Tak więc zarówno moja odpowiedź, jak i zapisy w WSO są poprawne. Dotyczą jednak dwóch różnych zagadnień. Ot, i cała historia.
Łączę pozdrowienia
Adam Wolański
