Chleb jałmużny
Czy w dość popularnej frazie chleb jałmużny drugi wyraz jest przymiotnikiem, czy dopełniaczem od jałmużna? Przymiotnika nie udało mi się znaleźć w żadnym słowniku, jak również nie znalazłem potwierdzenia dla odmienionej frazy (chleba jałmużnego itd.).
Szanowny Panie,
w wyrażeniu chleb jałmużny drugi człon jest rzeczownikiem w dopełniaczu, na co wskazują np. użycia w dawnych tekstach: „Dawne zakony zjadło jak rdza bogactwo i rozpusta, dzieci Franciszka chciały nic nie mieć oprócz chleba jałmużny, dzieci Dominika chodziły we włosiennicy i okrutne były dla samych siebie...” (J.I. Kraszewski, „Waligóra. Powieść historyczna z czasów Leszka Białego”, 1879, t. I, wers 624; dostępny w serwisie www.wolnelektury.pl), „...odebrawszy kawałek chleba jałmużny, dziękują za niego...” (A. Giller, „Opisanie zabajkalskiej krainy w Syberyi”, 1867, dostępny w serwisie www.wikisource.org), „Chlebem jałmużny pewnie się zakrztusi” (W. Syrokomla, „Stare wrota”, 1830; dostępny w serwisie www.wolnelektury.pl).
Potwierdza to także użycie współczesne: „...pomoc sprowadzająca się do gorzkiego chleba jałmużny, narzuca ludziom krajów upośledzonych rolę tych, którzy «wyciągają rękę», a nie pracują” (tekst bez tytułu na stronie www.marekjandyzewski.pl, 2011).
Przymiotnik od rzeczownika jałmużna to jałmużniczy (notowany przez SJP pod red. W. Doroszewskiego). Starsze słowniki (słownik warszawski) rejestrują też formę jałmużniany.
Z pozdrowieniami