Czy czasownik uśmiechać się to ciąg dwóch słów, czy dwusłowo?
Szanowni Państwo,
czy jeśli jakieś słowo (konkretnie: czasownik) nie występuje w słowniku samodzielnie, tylko zawsze w powiązaniu z innym słowem, można je uznać za „słowo”. Przykład: w słowniku nie ma słowa „uśmiechać” tylko „dwusłowo” (?) „uśmiechać się”. Wszak samo „uśmiechać” nie pełni w języku żadnej funkcji.
Z poważaniem i pozdrowieniami
mp
Szanowny Panie,
w ujęciu niespecjalistycznym – tzn. w polszczyźnie ogólnej – określenia słowo i wyraz traktowane są zasadniczo jako synonimy. Są rozumiane jako ‘nieprzerwany ciąg dźwięków lub znaków pisma, który ma jakieś znaczenie lub pełni jakąś funkcję w tekście’. W nauce o języku oba pojęcia są wyraźnie rozróżniane. Termin słowo jest odnoszony wyłącznie do formy językowej. Słowo jest to po prostu ciąg głosek (od pauzy do pauzy) lub liter (od spacji do spacji lub do znaku interpunkcyjnego). Nad jego znaczeniem ani funkcją się nie zastanawiamy, gdyż nie jest to istotne.
Kiedy jako lingwiści opisujemy jednostki języka, posługują się najczęściej pojęciem wyrazu. Stanowi on podstawową jednostkę języka, która ma określoną formę i przypisane sobie znaczenie. Terminowi wyraz często towarzyszy dodatkowe określenie przymiotnikowe, które precyzuje zakres tego pojęcia. I tak np. wyróżnia się:
- wyraz fonologiczny – ciąg fonemów między potencjalnymi pauzami, będący jednocześnie nośnikiem akcentu wyrazowego, por. 4 wyrazy fonologiczne w zdaniu: Natalia | siedzi | w samochodzie | w foteliku;
- wyraz ortograficzny – nieprzerwany ciąg liter, ograniczony obustronnie spacjami lub spacjami i znakami interpunkcyjnymi, por. 6 wyrazów ortograficznych w zdaniu: Natalia | siedzi | w | samochodzie | w | foteliku;
- wyraz gramatyczny (inaczej forma wyrazowa) – wyraz wraz z przypisaną mu charakterystyką denotacyjną i gramatyczną, por. 5 wyrazów gramatycznych ze zdania z pkt 1: Natalia, siedzi, w, samochodzie, foteliku;
- wyraz słownikowy (inaczej forma kanoniczna) – reprezentant danego wyrazu w słowniku, np. bezokolicznik dla czasownika czy mianownik liczby pojedynczej dla rzeczownika, por. 5 wyrazów ze zdania z pkt 1: Natalia, siedzieć, w, samochód, fotelik;
- wyraz tekstowy – jednostka tekstu pisanego bądź wypowiedzi mówionej, por. 6 wyrazów tekstowych w zdaniu: Natalia | siedzi | w | samochodzie | w | foteliku.
Oprócz słów i wyrazów językoznawcy wyróżniają jeszcze leksemy. Leksem to wyraz rozumiany jako abstrakcyjna jednostka systemu słownikowego języka. Składa się na nią znaczenie leksykalne oraz zespół wszystkich funkcji gramatycznych, jakie dany leksem może spełniać, a także zespół form językowych reprezentujących w tekście leksem w jego poszczególnych funkcjach (por. kot, kota, kotu itd.). Leksemem jest czasownik zwrotny uśmiechać się, a nawet frazeologizm na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą, ponieważ w tekście jest on reprodukowany jako całość, a jego znaczenia nie da się wyprowadzić z sumy znaczeń tworzących go wyrazów.
Reasumując, czasownik uśmiechać się stanowi: ciąg dwóch słów, jeden wyraz fonologiczny (zaimek zwrotny się nie ma własnego akcentu i tworzy całość akcentową z poprzedzającym go czasownikiem), dwa wyrazy ortograficzne, jeden wyraz gramatyczny, jeden wyraz słownikowy, dwa wyrazy tekstowe oraz jeden leksem.
Łączę pozdrowienia
