Czy kolejność przypadków gramatycznych ma znaczenie?

Czy kolejność przypadków gramatycznych ma znaczenie?

29.09.2023
29.09.2023

Dzień dobry,

gdy odmieniamy rzeczownik przez przypadki, są one wymienione w określonej kolejności, czyli:

1. mianownik

2. dopełniacz

3. celownik

4. biernik

5. narzędnik

6. miejscownik

7. wołacz

Chciałabym się zapytać o to, czemu tak jest? Jakie to ma znaczenie w jakiej kolejności są wymienione?

Z góry dziękuję za odpowiedź

Kolejność przypadków gramatycznych nie ma żadnego znaczenia w praktyce językowej. Najczęściej – bo nie można powiedzieć, że u wszystkich gramatyków – przypadki przyjmują kolejność wskazaną w pytaniu. Wynika ona z tradycji lingwistycznej. Sposób opracowywania pierwszych polskich podręczników gramatyki był wzorowany na dawnych gramatykach łacińskich, w których przypadki przyjmowały zazwyczaj następującą kolejność: nominativus (pol. nominatyw, współcz. mianownik), genetivus (pol. genetyw, współcz. dopełniacz), dativus (pol. datyw, współcz. celownik), accusativus (pol. akuzatyw, współcz. biernik), ablativus (pol. ablatyw; tego przypadka nigdy nie było w polszczyźnie), vocativus (pol. wokatyw, współcz. wołacz). Vocativus i ablativus czasem występowały w odwrotnej kolejności. A zatem widać, że pierwsi polscy gramatycy zachowali zasadniczo układ przypadków łacińskich, przy czym pominęli nieistniejący w polszczyźnie ablatyw, a w jego miejsce wstawili właściwy dla rodzimego języka miejscownik (daw. lokatyw). Układ ten przetrwał do czasów współczesnych. Spopularyzowały go i utrwaliły szkolne podręczniki do gramatyki.

Na koniec należy zaznaczyć, że zdarzają się opracowania lingwistyczne, których autorzy podają nominalne formy wyrazowe w innej kolejności, np. J. Łoś: mianownik, wołacz, biernik, dopełniacz, celownik, narzędnik i miejscownik (por. Krótka gramatyka historyczna języka polskiego, Lwów 1927) czy S. Szober: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, wołacz, narzędnik i miejscownik (por. Gramatyka języka polskiego, wyd. 6, Warszawa 1963).

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego