Czy słonina ma coś wspólnego ze słoniem?

Czy słonina ma coś wspólnego ze słoniem?

4.02.2024
4.02.2024

Szanowni Państwo,

zwracam się z następującym pytaniem: Dlaczego słonina to nie mięso ze słonia, tak jak konina jest mięsem z konia? Skąd wywodzi się słowo słonina? Czy ma związek z solą?

Z wyrazami szacunku,

Anna

Przyrostek słowotwórczy -ina/-yna tworzył i tworzy nadal w polszczyźnie różne konstrukcje, np. nazwy żon, por. chorążyna, gaździna, leśniczyna, sędzina, starościna, albo nazwy nacechowane emocjonalnie (z odcieniem współczucia, politowania lub lekceważenia), por. aktorzyna, butelczyna, chłopina, doktorzyna, malarzyna, mieścina, pijaczyna, poecina, psina, ptaszyna, sukienczyna, trójczyna.

Sufiks -ina/-yna tworzy również nazwy mięs pochodzące od nazw zwierząt, por. np. baranina, cielęcina, gęsina, jagnięcina, jelenina, konina, kozina, kurzyna, łosina, niedźwiedzina, prosięcina, sarnina, świnina, wieprzowina, wołowina, źrebięcina. Rzeczownik słonina nie należy do tej kategorii. Słonina nie jest mięsem ze słonia (zasadniczo nie jadamy mięsa tych zwierząt), lecz oznacza ‘tłuszcz pod skórą na bokach i grzbiecie świń, używany jako produkt spożywczy’. Wyraz został utworzony od przymiotnika słony (psł. *solnъ ‘zawierający sól, mający smak soli’, od *solь ‘sól’ + przyrostek *-). Soli – jako naturalnego konserwantu – używano bowiem do zabezpieczenia tłuszczu na zimę.

Etymologia rzeczownika słoń, który pojawia się w różnych językach słowiańskich, nie jest to końca znana. Być może nazwa ta została zapożyczona z jakiegoś języka orientalnego, por. tureckie i kurdyjskie słowo arslan ‘lew’. Dawni Słowianie przenieśli je na inne zwierzę, które znali tylko ze słyszenia. Nie można też wykluczyć związków z prasłowiańskim czasownikiem *slan’ati (sę) ‘pochylać się, opierać się’, por. polskie słaniać się (w zn. ‘zataczać się, chwiać się’).

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego