Dawny imiesłów
W pewnych artykułach dotyczących gramatyki języka polskiego pojawia się określenie „imiesłów” dla, jak się zdaje, formy 3. os. czasu przeszłego trybu oznajmującego, obecnej w niektórych konstrukcjach, np.: „partykułom [(żeby i in.)] towarzyszy dawny imiesłów czasu przeszłego lub bezokolicznik [...], np. chcę, by wysłał list”; „Forma imiesłowowa [czasu przyszłego złożonego] (będzie robił)”. Skąd takie nazewnictwo? Wszak forma ta nie przypomina ani imiesłowów współczesnych, ani historycznych.
Szanowny Panie,
w dawnej polszczyźnie istniały dwa imiesłowy czynne czasu przeszłego (tzw. pierwszy i tzw. drugi). Jako swoista kategoria gramatyczna zanikły, ale pozostawiły po sobie ślady w postaci przymiotników typu: posiwiały ('taki, który posiwiał'), zwiędły ('taki, który zwiądł'), czuły ('taki, który czuł'). Tzw. drugi imiesłów, mający postać: niósł, robiła, działali itd. pełnił funkcję strukturalną – służył do tworzenia form czasu przeszłego i przyszłego oraz trybu przypuszczającego. By utworzyć czas przeszły, formy imiesłowu dodawano do form czasownika posiłkowego być w czasie teraźniejszym. I tak, współczesne (ja) robiłem powstało z konstrukcji robił jeśm (imiesłów + czasownik być), (ty) robiłeś – robił jeś, a (on) robił – robił jest (forma robił w każdym z tych przykładów była właśnie tym dawnym imiesłowem). Z czasem robił jeśm skróciło się do robiłem, robił jeś – do robiłeś, a robił jest – do robił. W ten sposób forma 3. osoby czasu przeszłego stała się tożsama z dawną formą imiesłowu.
Imiesłów ten służy nam do tworzenia form czasu przyszłego: będę robił to nic innego jak czasownik posiłkowy być i imiesłów czasownika robić.
Z pozdrowieniami
