Feminatywy po raz n-ty

Feminatywy po raz n-ty

6.02.2023
6.02.2023

Dzień dobry,

chciałbym zapytać, czy nazewnictwo niektórych zawodów wykonywanych przez kobiety, szczególnie odnoszących się do branży medycznej, takich jak chirurżka czy psychiatrka są zgodne ze słownikiem języka polskiego i dopuszczalne do stosowania, np. w oficjalnych pismach czy artykułach?

Ponadto, jeżeli tak, to idąc tym tokiem myślenia, jak nazwać kobietę, która pełni zawód tokarza lub drukarza?

Pozdrawiam

Ten problem był wielokrotnie omawiany w naszej Poradni. Wszystkie feminatywy zbudowane zgodnie z dominującym modelem, który przewiduje dodanie przyrostka -k- do nazwy męskiej (z uwzględnieniem ewentualnych wymian głoskowych w zakończeniu tematu), należy uznać zasadniczo za systemowo poprawne i dopuszczalne, por. np. adiunktka, biolożka, chirurżka, doktorka, filolożka, historyczka, politolożka, premierka, prezydentka, profesorka, psychiatrkaczy socjolożka. Większość zastrzeżeń wysuwanych wobec tych form ma charakter nie tyle słowotwórczy, co stylistyczny. Niektóre osoby bowiem – w tym także kobiety – odbierają przywołane tu formy jako potoczne i tym samym mniej prestiżowe. Jeśli mamy taką możliwość, powinniśmy pytać osoby zainteresowane, czy życzą sobie, abyśmy je tak „tytułowali”. Niemniej są też redakcje, wydawnictwa i media, które stosują feminatywy powszechnie bez względu na ich stylistyczne nacechowanie. Wychodzą z założenia, że ewentualne odczucie „gorszości” tego typu nazw będzie maleć wraz z wzrostem ich frekwencji w różnych stylach i gatunkach tekstów.

Od nazw typu tokarz i drukarz systemowo utworzonymi derywatami żeńskimi będą odpowiednio formy – tokarka i drukarka. Dublują one istniejące w polszczyźnie od dawna nazwy urządzeń. Powstaje zatem potencjalnie problem dwuznaczności tych nazw. Należy jednak zauważyć, że niebezpieczeństwo pomyłki jest nieduże. Określone znaczenie jest bowiem także wyznaczane przez kontekst wypowiedzi. Nie mamy wątpliwości, że w zdaniu: Reżyserka otrzymała nagrodę im. Janusza Morgensterna za to, w jak wzruszający i poruszający sposób zobrazowała trudne relacje pomiędzy ojcem a synem jest mowa o kobiecie reżyserze, a nie o pomieszczeniu, w którym realizuje się programy telewizyjne. Podobnie nie pomyślimy, iż w zdaniu: Nad nami mieszkały dwie oficerki, które pracowały w sztabie operacyjnym autor napisał o butach oficerskich, a nie o kobietach oficerach.

Być może pierwsze wystąpienie w tekście wyrazów tokarka i drukarka na oznaczenie pań pracujących na określanych przez te nazwy urządzeniach przyczyni się do pewnej dysautomatyzacji odbioru, lecz na pewno nie uczyni tekstu niezrozumiałym.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego