Kyrie eleison

Kyrie eleison
5.06.2013
5.06.2013
Witam,
bardzo proszę o wyjaśnienie etymologii formuły Kyrie eleison.
Pozdrawiam
Alina Niemczyk
Kyrie eleison to starotestamentowe wezwanie (por. np. Psalm 56.2; 123.3) o znaczeniu: Panie zmiłuj się (nad nami). W świecie chrześcijańskim jest to formuła liturgiczna, stosowana od IV w. w obrzędach Eucharystii. Jeszcze do niedawna funkcjonowała również jako okrzyk zdziwienia, przerażenia, zgorszenia, np.: „O kyrie eleison, jak ty wyglądasz ?!”
Kyrie eleison to zapożyczenie z języka greckiego; grec. kýrios 'pan, władca' jest rzeczownikiem utworzonym od kýros 'władza'. Ten sam morfem główny odnajdujemy też w innych zapożyczeniach, m.in. kircha 'kościół protestancki' z grec. kyriake (oikia) '(dom) Pański', za pośrednictwem niem. Kirche 'kościół’; kirkut 'cmentarz żydowski' z niem. Kirchof.
Kýrios w greckim przekładzie Starego Testamentu (tzw. Septuagincie) to imię własne Boga, odpowiednik hebrajskiego JHWH, przeniesione później na Chrystusa. Natomiast leison to forma czasownika eléein 'litować się, współczuć', utworzonego od rzeczownika eleos 'litość, miłosierdzie'. Ten sam morfem powtarza się w rzeczowniku éleěmosýně 'jałumużna', który – za pośrednictwem łac. eleemosyna, śrdwłac. alimosina, niem. Almosen oraz czes. Almužna – został zapożyczony jako jałmużna.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego