Manela – włoskim zapożyczeniem

Manela – włoskim zapożyczeniem

2.12.2020
2.12.2020

Szanowni Państwo,

poszukuję informacji na temat pochodzenia nazwy manela (bransoleta popularna w XVII wieku). Czy mogą mi Państwo pomóc? Będę zobowiązany.


Z poważaniem

Czytelnik

Szanowny Panie! Interesujący Pana wyraz trafił do polszczyzny z języka włoskiego. W Słowniku ilustrowanym języka polskiego M. Arcta (z 1916 r.) znajdujemy potwierdzenie zarówno włoskiego pochodzenia, jak i znaczenia (definicja: ‘naramiennik, bransoleta’); dodatkowo wspomniano o zdrobnieniu: manelka. Informacji na ten temat nie skąpi Słownik rzeczy i spraw polskich Zofii de Bondy (z 1934 r.), gdzie podano, że manela (z wł.) lub naruczak to ‘bransoleta lub naramiennik noszony przez niewiasty polskie, zwykle na lewej ręce’. Więcej światła w interesującej nas kwestii przynosi Słownik języka polskiego XVII wieku (wersja elektroniczna), gdzie ze znajdującego się w opracowaniu hasła manela / manella / mannela dowiadujemy się, że wyraz ten jest potwierdzony w zasobach polszczyzny XVI wieku (Słownik polszczyzny XVI w., Wrocław 1966 i n.), w Słowniku Knapskiego (Knapiusza) Thesaurus polono-latino-graecus (II wyd., Kraków 1643 r.); oczywiście także w słownikach późniejszych (np. w Słowniku języka polskiego tzw. wileńskim, wydanym w Wilnie w 1861 r.). Jako ostatni rejestruje to słowo Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, wydany w Warszawie w latach 1958-1969.

Etymologia wiąże to słowo z wł. maniglia. Znaczenie polskie ‘ozdoba na ramię, bransoleta’ zasadniczo nie ulegało więc zmianom (czasem żartobliwie nazywano w ten sposób kajdany). Na podstawie znajomości chronologii licznych innych włoskich zapożyczeń w XVI wieku możemy założyć, że także i ta, z czasem spolszczona nazwa damskiej biżuterii, pojawiła się w polszczyźnie w czasach panowania Zygmunta Starego i jego żony, królowej Bony Sforzy na tronie Polski. Jest ona świadectwem nasilenia się wpływów włoskich na polską kulturę w tym okresie naszych dziejów.

Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego