Nie pal jana

Nie pal jana
6.01.2014
6.01.2014
Droga Redakcjo,
zastanawia mnie etymologia wyrażenia „Nie pal Jana (jana?)”. Bardzo proszę o wytłumaczenie, skąd wzięło się takie stwierdzenie.
Pozdrawiam
W mowie potocznej używa się tego wyrażenia jako synonimu do rżnięcia głupa, zachowywania się irracjonalnie, ściemniania, udawania, że się o czymś nie wie. Można na przykład palić/przypalać jana/Jana przed policją drogową, która zatrzyma nas za przejechanie na czerwonym świetle („Jak to, panie władzo, przecież to było dopiero dojrzałe pomarańczowe!”), albo przed sympatią, kiedy umyślnie nie przyjdzie się na umówione spotkanie i będzie się udawać, że zwyczajnie zagubiło się w czasie i przestrzeni.
Wyrażenie palić Jana (w różnych wariantach: Jan może być przypalany, pisany małą literą, może także zostać zastąpiony Franem lub nawet Franciszkiem) pojawia się częściej w mowie niż w piśmie, a konkretnie w slangu podwórkowym młodzieży (i najczęściej występuje w sąsiedztwie soczystych wulgaryzmów). W tych środowiskach mówi się także o paleniu janka jako zapalaniu jointa, czyli skręta z marihuany. Dlaczego akurat janka, tego można się tylko domyślać. Być może dlatego, że joint brzmi podobnie jak jan, a przypalanie janka brzmi bardziej swojsko i jest łatwiejsze do wymówienia niż przypalanie jointa (zwłaszcza kiedy się już kilka takowych wypali). Ponadto nie wzbudza podejrzeń wśród przypadkowych osób które usłyszą to wyrażenie – trochę tak jak w przypadku grypsery, kiedy użytkownicy porozumiewając się między sobą, starają się dbać o to, żeby nikt spoza ich środowiska nie zrozumiał, o czym właściwie rozmawiają. Przyjęte potocznie znaczenie tego wyrażenia daje się łatwo powiązać z wspomnianym paleniem jointa, gdyż osoby na haju zachowują się właśnie w ten sposób: irracjonalnie, wesołkowato, czasem głupawo. Wydaje się więc, że etymologia tego wyrażenia może mieć korzenie właśnie w tym miejscu.
O paleniu marihuany mówi się także jako o paleniu wąsa, jednak znaczenie tego wyrażenia nie wychodzi poza samą czynność palenia, podczas gdy palenie jana obejmuje także zachowanie użytkownika. Można więc powiedzieć że jana palą ci, co spalili wąsa.
Joanna Skutkiewicz
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego