Oksymoron (?)

Oksymoron (?)

5.05.2023
5.05.2023

Dzień dobry, czy określenie "ostatnio nigdy" można uznać za oksymoron? Z poważaniem, A. Starukiewicz

Oksymoron – inaczej antylogia – to figura retoryczna, polegająca na zestawieniu wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach. Najczęściej oksymoron jest tworzony przez rzeczownik i określający go przymiotnik (np. żywy trup) bądź czasownik i określający go przysłówek (np. śpieszyć się powoli). Dlatego też oksymoron bywa czasami nazywany epitetem sprzecznym.

Co prawda oba przywołane w pytaniu elementy językowe mają znaczenia, które się niejako wykluczają (por. ostatnio ‘w czasie niezbyt odległym od momentu, w którym jest o czymś mowa’ i nigdy ‘tak, że nie ma takiego czasu, w którym zdarzyłoby się to, o czym mowa’), lecz żaden z tych wyrazów nie określa drugiego. Nie stanowi zatem epitetu (jakiegokolwiek, nie tylko sprzecznego).

Przysłówek ostatnio oraz zaimek przysłowny nigdy określają jakiś – konieczny w danym wypowiedzeniu – czasownik. Co więcej, zaimek przeczący nigdy jest integralną częścią właściwej dla polszczyzny podwójnej negacji. Mimo że sam w sobie ma znaczenie przeczące, to jednocześnie wymaga obok siebie czasownika zaprzeczonego, por. np.

  • Aczkolwiek ostatnio nigdy nie był szczególnie bramkostrzelny i ostatnio przeżywa trudny okres w karierze.
  • Miała swoje ulubione kawiarnie, ulubione spacerowe miejsca, i ostatnio nigdy nie starczało jej czasu, by spotkać się ze wszystkimi przyjaciółmi.
  • Odezwałem się do Paczoskich. Podniósł słuchawkę Bohdan, co się ostatnio nigdy nie zdarzało.
  • Ostatnio nigdy nie byli sami.
  • Ostatnio nigdy nie przychodziła do mego gabinetu, szczególnie o tej porze.
  • Pepco ostatnio nigdy mnie nie zawodzi.
  • W końcu zdobyłam białe tulipany i nacieszyć się nimi nie mogę. Ten kolor uwielbiam najbardziej, a w mojej okolicy ostatnio nigdy ich nie ma.
  • W ogóle to ostatnio nigdy tak naprawdę nie mogę wyleczyć się z tych przeziębień do końca.
  • Wczorajszego poranka Tadeusz Piątkowski sam opuścił mieszkanie przy ulicy Truskawkowej, co mu się ostatnio nigdy nie zdarzało.

Również konstrukcja: {ostatnio + nigdy + nie + czasownik} nie stanowi oksymoronu. Konstrukcja ta oznacza po prostu całkowity brak określanej czasownikiem czynności w niedalekiej przeszłości.

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego