Pochodzenie nazwy amarylis w języku polskim

Pochodzenie nazwy amarylis w języku polskim

31.07.2021
31.07.2021

Szanowni Państwo,

skąd pochodzi i co oznacza nazwa rodzajowa rośliny  amarylis?


Pozdrawiam

Stratos Vasdekis

Amarylis (in. amarylek) jest nazwą botaniczną (Amaryllis belladonna) pochodzenia greckiego (gr. amaryllis). Tak też nazywa się w Polsce pięknie kwitnącą zimą zwartnicę / zwartkę (Hippeastrum). Jedna i druga roślina kwiatowa są podobne (i dlatego mylone). Amarylis wydaje bardzo efektowne, piękne kwiaty (od odcieni jasnoróżowych po aksamitnojaskrawoczerwone). Ten szczegół wydaje się ważny, ponieważ według mitologicznego przekazu Amaryllis miała na imię nieśmiała nimfa, nieszczęśliwie zakochana w urodziwym pasterzu Alteo. Za radą wyroczni, ubrana na biało, by dać ukochanemu najpiękniejszy kwiat na ziemi, raniła się co noc złotą strzałą w serce (złoto jest symbolem miłości i czystości uczuć), a gdy nieczuły na te starania pasterz wreszcie otworzył drzwi, ujrzał przepysznej urody kwiat, który powstał z krwi dziewczyny. Taka botaniczna „kariera” mitologicznych nazw własnych nie dziwi (por. np. Hiacynta, ukochanego Apollina i Zefira). Osobowe miano Amaryllis byłoby więc zapewne imieniem żeńskim, spopularyzowanym w rozmaitych przekazach kulturowych. Istnieją po temu istotne przesłanki. Amaryllis jest w starożytności poetyckim imieniem pięknej, niestałej w uczuciach pasterki, uroczej wiejskiej dziewczyny (Teokryt, Owidiusz, Wergili i in., por. fragment III Idylli Teokryta: Nimfo uroczej postaci, ty czarnobrewo z kamienia/ Uściśnij swego pasterza, niech ucałuję twe usta!(…) Chcesz, bym porwał w kawały, o! Amaryllo kochana/ Wieniec bluszczowy, ten, który chowam dla ciebie od rana?; tłum. K. Kaszewski w 1901 r.). Według mojej wstępnej orientacji to kwietne imię żeńskie w Grecji nie jest już używane. Jeśli spojrzymy na powinowactwo kolorów i dziewczęcej urody, zdrowej cery, poetyckie Amaryllis z powodzeniem zastępuje równie piękne imię Amaranta. Ośmielam się przy tej sposobności bronić tej tradycji imienniczej w języku polskim (por. Róża, Liliana, Malwina, Wioleta, Zuzanna i in.). Skoro w polskich przedszkolach pojawiły się licznie Anielki, to może przyjdzie też czas na Amarylle?

Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego