Rajdolić się czy grajdolić się?
4.03.2013
4.03.2013
Jaka może być etymologia wyrazu rajdolić się (= wiercić się)? Dziś jest on używany bardzo rzadko, zazwyczaj przez starsze osoby.Nie znam czasownika rajdolić się, nie jest on rejestrowany w znanych mi słownikach. Sądzę, że jest to zniekształcona forma czasownika grajdolić się, występującego w gwarze świętokrzyskiej, notowanego również z innych terenów m.in. w Słowniku gwar polskich Jana Karłowicza.
Etymologia tego wyrazu była więc następująca: od czasownika grać został utworzony rzeczownik grajda (oraz współpochodne: grajdoła, grajdała, grajdyga – wszystkie są ekspresywnymi nazwami człowieka powolnego, marudy, guzdrały). Natomiast grajda stał się podstawą słowotwórczą czasowników grajdać się i grajdolić się 'guzdrać się, gramolić się, iść niezgrabnie', poświadczonych w XIX w. (por. analogiczne formacje ze Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego: biadolić, chromolić, gramolić się, dyndolić, dziamolić, partolić, pierdolić, wtranżolić się).
Kierunek zmian znaczeniowych czasownika grać jest następujący: 'bawić się, tańczyć' → 'tańczyć opieszale, niezgrabnie' → 'guzdrać się, grzebać się, ociągać się, wiercić się'.
Natomiast uproszczenie nagłosowej grupy spółgłoskowej gr → r mogło się dokonać pod wpływem bliskoznacznego czasownika roić się 'wiercić się, niespokojnie siedzieć'.
Etymologia tego wyrazu była więc następująca: od czasownika grać został utworzony rzeczownik grajda (oraz współpochodne: grajdoła, grajdała, grajdyga – wszystkie są ekspresywnymi nazwami człowieka powolnego, marudy, guzdrały). Natomiast grajda stał się podstawą słowotwórczą czasowników grajdać się i grajdolić się 'guzdrać się, gramolić się, iść niezgrabnie', poświadczonych w XIX w. (por. analogiczne formacje ze Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego: biadolić, chromolić, gramolić się, dyndolić, dziamolić, partolić, pierdolić, wtranżolić się).
Kierunek zmian znaczeniowych czasownika grać jest następujący: 'bawić się, tańczyć' → 'tańczyć opieszale, niezgrabnie' → 'guzdrać się, grzebać się, ociągać się, wiercić się'.
Natomiast uproszczenie nagłosowej grupy spółgłoskowej gr → r mogło się dokonać pod wpływem bliskoznacznego czasownika roić się 'wiercić się, niespokojnie siedzieć'.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski