Słowo kryg w języku polskim

Słowo kryg w języku polskim

23.07.2021
23.07.2021

Szanowni Państwo,

proszę o ewolucję semantyczną słowa kryg i skomentowanie tego procesu.


Pozdrawiam

Stratos Vasdekis

Kryg, wyraz znany już tylko gwarom i hodowcom koni, jest nazwą specjalnego wędzidła dla narowistego konia, pociągnięte wodzami, na zasadzie dźwigni boleśnie uciskające od góry język, a od dołu żuchwę zwierzęcia. Koń powstrzymywany w ten sposób często drobi nogami, przestępuje z nogi na nogę, wykonuje z bólu różne nerwowe ruchy głową, przysiada na zadzie itp. Wyraz ten został zapożyczony do języka polskiego w XV wieku z języka niemieckiego (średnio-górno-niemiecki), gdzie jako krieg nazywał lewar do naciągania kuszy. Już w drugiej połowie tego wieku pojawia się znaczenie końskiego munsztuku. Pyta Pan o rozwój semantyczny tego słowa. W przedstawionym zakresie dobrym komentarzem mogą być dawne ryciny i szczegóły konstrukcji takiego lewara. Można go też obejrzeć w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Rozmaite munsztuki (z rycinami) i opisami działania, zawiera np. strona internetowa Stowarzyszenia regimentów i pułków polskich 1717-1831. Arsenał. Oczywiście, trzeba pamiętać, że munsztuk był już znany w starożytności, a XV-wieczne konstrukcje na pewno różniły się od współczesnych, lecz zasada działania: dźwignia wielkiej siły, pozostała bez zmian. Krygami nazywano też dygi, ukłony, nienaturalne, przesadne ruchy. Zapewne mają w tym udział zachowanie i ruchy poskramianego krygiem konia. Od krygów już krok jeden do krygowania i krygowania się, ale to wykracza poza postawione przez Pana pytanie.

Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego