Słowo kryg w języku polskim

Słowo kryg w języku polskim

23.07.2021
23.07.2021

Szanowni Państwo,

proszę o ewolucję semantyczną słowa kryg i skomentowanie tego procesu.


Pozdrawiam

Stratos Vasdekis

Kryg, wyraz znany już tylko gwarom i hodowcom koni, jest nazwą specjalnego wędzidła dla narowistego konia, pociągnięte wodzami, na zasadzie dźwigni boleśnie uciskające od góry język, a od dołu żuchwę zwierzęcia. Koń powstrzymywany w ten sposób często drobi nogami, przestępuje z nogi na nogę, wykonuje z bólu różne nerwowe ruchy głową, przysiada na zadzie itp. Wyraz ten został zapożyczony do języka polskiego w XV wieku z języka niemieckiego (średnio-górno-niemiecki), gdzie jako krieg nazywał lewar do naciągania kuszy. Już w drugiej połowie tego wieku pojawia się znaczenie końskiego munsztuku. Pyta Pan o rozwój semantyczny tego słowa. W przedstawionym zakresie dobrym komentarzem mogą być dawne ryciny i szczegóły konstrukcji takiego lewara. Można go też obejrzeć w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Rozmaite munsztuki (z rycinami) i opisami działania, zawiera np. strona internetowa Stowarzyszenia regimentów i pułków polskich 1717-1831. Arsenał. Oczywiście, trzeba pamiętać, że munsztuk był już znany w starożytności, a XV-wieczne konstrukcje na pewno różniły się od współczesnych, lecz zasada działania: dźwignia wielkiej siły, pozostała bez zmian. Krygami nazywano też dygi, ukłony, nienaturalne, przesadne ruchy. Zapewne mają w tym udział zachowanie i ruchy poskramianego krygiem konia. Od krygów już krok jeden do krygowania i krygowania się, ale to wykracza poza postawione przez Pana pytanie.

Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę

Znaleziono w książkach Grupy PWN

Trwa wyszukiwanie...  
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego