Szczurzyć

Szczurzyć

23.01.2022

Chciałabym poznać wytłumaczenie zwrotu: szczurzyć oczy (uszy).

Z góry pięknie dziękuję za wytłumaczenie

Nie udało mi się znaleźć poświadczeń czasownika szczurzyć (a tym bardziej zwrotu szczurzyć oczy / uszy) w tekstach, mogę się jedynie opierać na danych słownikowych. I tak, szczurzyć jest definiowane jako 'nadstawiać, wystawiać, nastroszyć' (SJP J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, Warszawa 1900–1927, t. 6, s. 594). Zanotowane w słownikach (w przywołanym wyżej, a także w SJP pod red. W. Doroszewskiego) przykłady użyć wskazują na łączliwość: szczurzyć uszy (co jest logiczne, gdyż zwierzęta stroszą uszy, z oczami nie da się tego zrobić). Zwrot ten odnosił się zapewne do czynności wykonywanej przez zwierzęta (stroszenie uszu, tak jak to robią szczury), a przenośnie opisywał uważne słuchanie, skupienie całej uwagi na dochodzących dźwiękach: „Ci Niemcy mają jakąś taką mowę, że sam diabeł jej nie rozumie (...) kiedy muszę ich słuchać, to tak uszy szczurzę, że mi wyłażą ze łba, a nigdy się nie mogę połapać, czego właściwie chcą” (ilustracja przykładowa zaczerpnięta z SJP pod red. W. Doroszewskiego – jest to zdanie pochodzące z tekstu XIX-wiecznego pisarza Zygmunta Kaczkowskiego).

Zwrot szczurzyć oczy (wariantywnie wobec: uszy) notuje jedynie (bez wyjaśnienia) Brückner w swym słowniku etymologicznym (w haśle szczurzy). 

Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego