Talent

Talent

27.03.2021
27.03.2021

Szanowni Państwo,

proszę o wyczerpującą etymologię rzeczownika talent i jego dzieje semantyczne na przestrzeni wieków.


Pozdrawiam

Stratos Vasdekis

Szanowny Panie,

jeśli chodzi o etymologię, to podaję za Online Etymology Dictionary oraz A. Rey, Dictionnaire historique de la langue française, LeRobert, 2019, t. 3, s. 3752. Otóż, jak wskazują wymienione słowniki, źródeł rzeczownika talent (i jego ekwiwalentów w innych językach) należy upatrywać w praindoeuropejskim rdzeniu *tele- niosącym sens związany z podnoszeniem, ważeniem. Dał on w grece talanton 'szala wagowa', skąd (drogą metonimii) powstało znaczenie 'nieokreślony ciężar, złoto lub srebro traktowane jako waluta', a później także 'określona suma pieniędzy'. Z greki zapożyczyła go łacina (talenta, talentum), w której oznaczał wagę i sumę pieniędzy, a także (abstrakcyjnie) skłonność, pragnienie.

W sprawie rozwoju znaczeniowego rzeczownika talent w polszczyźnie zacytuję obszernie odpowiednie hasło ze Słownika etymologiczno-historycznego języka polskiego Krystyny Długosz-Kurczabowej (PWN, Warszawa, 2008, s., 654):

„Historia i zmiany znaczeniowe wyrazu talent są ściśle związane z realiami historycznymi: na starożytnym Wschodzie obowiązywał handel wymienny. Pieniądze bardzo powoli wchodziły w obieg. Początkowo wszelkich transakcji dokonywano za pomocą odpowiednich kawałków cennego metalu, którym nadawano formę sztab lub pierścieni. W ten sposób sztaba szlachetnego metalu, np. złota lub srebra, stała się jednostką systemu monetarnego. Talent zatem to kolejno 'waga' → 'ciężar' → 'określony ciężar' (praktycznie: 'ciężar możliwy do udźwignięcia przez jednego człowieka') → 'jednostka wagowo-pieniężna', która została stworzona w starożytnej Babilonii i przyjęta w Grecji oraz w wielu innych krajach starożytnych za podstawę systemu monetarnego. [...] Najprawdopodobniej ewangeliczna przypowieść o talentach stała się podstawą nowego, metaforycznego, współcześnie prymarnego znaczenia 'wybitne uzdolnienia, niezwykłe zdolności' według schematu 'wartościowa moneta' → 'cenny dar' → 'przymiot, dar przyrodzony' → 'wybitne uzdolnienia'".

Ewangeliczna przypowieść, o której wspomina Autorka, to, oczywiście, fragment Ewangelii wg św. Mateusza (Mt 25, 14–30) mówiący o trzech sługach obdarowanych przez ich pana talentami (monetami) w liczbie odpowiadającej ich zdolnościom: ten, który został oceniony najwyżej, otrzymał pięć talentów, a ten, który miał najmniej zalet, dostał jedną monetę. Jak każdą przypowieść, i tę należy interpretować symbolicznie – występujące tu talenty to dary od Boga, nie tylko te materialne. 

Mam nadzieję, że udało mi się wyczerpująco rozwinąć temat.


Z pozdrowieniami

Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego