Wielkopolska, Małopolska

Wielkopolska, Małopolska

18.10.2023
18.10.2023

Dzień dobry, chciałbym zapytać o pochodzenie nazw „Wielkopolska” I „Małopolska”. Jak wiemy korzenie państwa Mieszka I znajdowały się na terenach wielkopolskich. Czy przodkowie księcia, zagarniając cudze ziemie na południu i wschodzie mogli je nazwać małopolskimi? Grecy nazywali swe kolonie „Wielka Grecja”, zaś carska Rosja zwała tereny ukraińskie „Małorosją” (sami byli dla siebie wielką Rosją). Występują tu analogie nazewnicze. Czy podobnie mogło i być na obecnych ziemiach polskich?

Państwo Mieszka I, oprócz plemiennych (polańskich) terytoriów późniejszej Wielkopolski obejmowało już tereny Pomorza, Mazowsza, Śląska, późniejszej Małopolski i Grodów Czerwieńskich, jednakże ani on, ani jego bezpośredni potomkowie nie używali nazw Wielkopolskai Małopolska, gdyż są one znacznie późniejsze. O Wielkopolsce mówiono zapewne jako o ziemi Polan, a o Małopolsce – jako o ziemi Wiślan w związku z najpotężniejszymi plemionami zamieszkującymi te terytoria. Nazwy Wielkopolska i Małopolska są wtórne i są wynikiem tłumaczenia nazw łacińskich z tekstów średniowiecznych (XIV-XV w.). W tych tekstach na oznaczenie kolebki państwowości polskiej używano nazwy Maior Polonia, a na oznaczenie ziemi Wiślan – Minor Polonia. Zgodnie z hieratyczną stylistyką tych tekstów nazwę Maior Polonia należało interpretować jako Starsza Polonia > Polska, a nazwę Minor Polonia jako Młodsza Polonia > Polska, co było zgodne z historycznym rozwojem naszej państwowości. Późniejsze dosłowne tłumaczenia tych nazw zniekształciły ich pierwotne znaczenia i w ten sposób Maior Polonia stała się Wielko-polską, a Minor Polonia – Mało-polską, ponieważ łac. maior to dosłownie ‘większy’, a łac. minor to ‘mniejszy’. Absurdalności tych dosłownych przekładów dowodzą nie tylko fakty historyczne ale także geograficzne – Małopolska była i jest terytorialnie co najmniej dwa razy większa niż Wielkopolska. Trzeba zatem podkreślić, że przy interpretacji genezy nazw własnych niezbędna jest znajomość zarówno faktów językowych (filologicznych, tekstowych), jak i pozajęzykowych (historycznych).

Stanisław Dubisz
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego