Zapis przyrostków i końcówek gramatycznych

Zapis przyrostków i końcówek gramatycznych

18.01.2023
18.01.2023

Dzień dobry,

chciałbym zapytać, czy w języku polskim oddzielamy przyrostki słowotwórcze i końcówki fleksyjne; np. w wyrazie spokojny mamy przyrostek „-n-” i końcówkę fleks. „-y”, czy przyrostek „-ny” i końcówkę „-y”?

W sensie morfologicznym w wyrazie spokojny mamy morfem słowotwórczy (przyrostek, sufiks) -n- oraz morfem gramatyczny (końcówkę fleksyjną) -y. W przypadkach zależnych morfem pozostaje, a końcówki ulegają zmianom, por. spokoj-n-y, spokoj-n-ego, spokoj-n-emu itd.

Sposób zapisu omawianych tu elementów morfologicznych zależy w dużym stopniu od szczegółowości opracowania i przyjętej konwencji. Jeśli się pisze o przyrostkach, to zazwyczaj po łączniku podaje się formę przyrostka wraz z flektywami formy podstawowej i nie rozdziela się tych elementów dywizami, por. np.

  • Morfem słowotwórczy służy do pomnażania zasobu leksykalnego języka, np. dom-owy, dom-ostwo, dom-ownik.
  • Feminatyw ten ma morfologiczny wykładnik żeńskości w formie przyrostka -ka.

Ale przy szczegółowszym opisie może zachodzić konieczność wydzielania lub uwypuklania – dla jasności wywodu – elementów słowotwórczych i gramatycznych, por. np.

  • Morfem słowotwórczy służy do pomnażania zasobu leksykalnego języka, a morfem gramatyczny do wskazywania funkcji składniowych wyrazów, np. dom-ow-ego, dom-k-u.
  • Żeńska forma senatorka nie powinna razić, ponieważ zbudowana jest zgodnie z dominującym modelem przewidującym dodanie przyrostka -k- do nazwy męskiej.

Z podobnym zjawiskiem mamy do czynienia w opisie samej fleksji. Wszystko zależy od szczegółowości opracowania, por. np.

  • W czasowniku piliśmy flektywem jest ciąg -liśmy, wskazujący na czas, rodzaj i liczbę.
  • Aglutynacja może wystąpić również w językach nieaglutynacyjnych, np. pisa-ł-a-by.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego