bezpieczny i niebezpieczny

bezpieczny i niebezpieczny
28.05.2010
28.05.2010
Szanowni Państwo,
chciałem zadać pytanie o etymologię słów bezpieczny i niebezpieczny. Osobiście wywodziłbym je od słowa piecza, ale tu powstaje pewien problem. Otóż musiałbym uznać, że bezpieczny to 'pozbawiony pieczy', czyli w rzeczywistości 'niebezpieczny'. I zaczyna się błędne koło. Będę wdzięczny za rzucenie odrobiny światła na moje wątpliwości.
Z wyrazami szacunku

Marcin Widawski
Wyrazy te budzą zainteresowanie, ponieważ ich znaczenie realne, słownikowe odbiega od znaczenia słowotwórczego i etymologicznego. Przymiotnik bezpieczny pochodzi od wyrażenia przyimkowego bez pieczy i znaczył tyle co ‘bez troskliwości, bez bojaźni, wolny od obaw’, np. „Był spokojnego i bezpiecznego sumienia” (P. Skarga); a następnie ‘pewny siebie, nielękliwy, odważny’, np. „Nie ma bezpieczniejszego pisarza nad Orzechowskiego” (S. Orzechowski). Por. także bezpieczny od czego ‘zabezpieczony’, np. „Od wszelkiej krzywdy bezpieczny” (A. Mickiewicz), bezpieczny czego ‘pewny czego, spokojny o co’, np. „Publicznego szacunku bezpieczny” (J. U. Niemcewicz); bezpieczny z kim ‘poufały, spoufalony’. Ostatecznie ustabilizowało się znaczenie ‘niczym nie zagrożony; niezagrażający’. Paralelnie do bezpieczny ewoluowało znaczenie przymiotnika niebezpieczny ‘niebeztroski, niepewnie się czujący, niespokojny’ → ‘niepewny, zagrożony’, np. „Choroba ta w początku go niebezpiecznym życia uczyniła” (Linde) → ‘groźny, zgubny, grożący niebezpieczeństwem’, np. niebezpieczne położenie, niebezpieczna choroba.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego