chłopczyk, choineczka, kółeczko
Szanowni Państwo,
chciałbym zapytać o formanty w następujących wyrazach: choineczka, chłopczyk i kółeczko.
Spotkałem się już z opinią, że winny to być odpowiednio: -eczka, -czyk i -eczko, choć nijak mnie to nie przekonuje - w odmianie wyrazów podstawowych mamy bowiem formy choinek - ø, chłopc-a i kółek-ø, co sugerowałoby, że -ecz i -cz wchodzą w obręb tematu słowotwórczego, zaś -ka, -yk i -ko to prawidłowe formanty (co też wydaje mi się bardziej logiczne).
Uprzejmie proszę o rozwianie moich wątpliwości - jeśli się mylę, będę wdzięczny za wykazanie, gdzie tkwi błąd w moim rozumowaniu oraz wskazanie jakichś aktualnych opracowań w tym zakresie.
Z wyrazami szacunku
M.
Opisany w pytaniu problem wynika z tego, czy patrzymy na zjawisko z perspektywy diachronicznej (analiza faktów językowych następujących po sobie), czy synchronicznej (badanie faktów językowych w sposób statyczny, bez uwzględniania ich pochodzenia i ewolucji). Kiedy patrzymy synchronicznie, przywołane w pytaniu formacje słowotwórcze mają sufiksy: -czyk, -eczka i -eczko.
Opisując rzecz z perspektywy diachronicznej, należy natomiast stwierdzić, że wyraz kółeczko powstał w wyniku dwóch oddzielnych procesów deminutywizacji. Najpierw do wyrazu koło dodano sufiks -ko. Następnie ponowiono ten schemat derywacyjny (kółko + -ko), czemu towarzyszyły alternacje [ø] : [e] oraz [k] : [cz]. Finalnie otrzymaliśmy wyraz pochodny kółeczko ze współcześnie wydzielanym morfemem -eczko. Bardzo podobnie – tzn. przez skumulowanie dwóch takich samych sufiksów -ka w kolejnych procesach derywacyjnych – powstało deminutiwum choineczka (-ka + -ka = -eczka; choina → choinka → choineczka).
Morfem słowotwórczy -czyk, który jest współcześnie wydzielany w wyrazach typu: chłopczyk, kopczyk czy kolczyk, powstał wskutek rozkładu rzeczowników z sufiksem -i(y)k dodawanym do rzeczowników zakończonych na -ec. Zmianom towarzyszyło przesunięcie granicy między formantem a podstawą słowotwórczą.
