emfatyczne -ć
8.04.2010
8.04.2010
Czym jest i co oznacza cząstka -ć (wolnoć, Tomku albo giezłeczkoć w Trenach Kochanowskiego)? Jak i kiedy się jej używa? Czy można ją dodawać do dowolnego słowa? Czy jej postać zależy od tego, do jakiej głoski jest doklejona (tak jak np. -ż/-że, które zależy od tego, czy wyraz kończy się samogłoską)?Cząsteczka -ć to partykuła emfatyczna. Pochodzi ze skrócenia zaimkowej formy celownika lp. ci. Największą frekwencję jej występowania wykazują teksty z wieków XIV–XVII.
Partykuła -ć mogła być dodawana do dowolnego wyrazu, najczęściej – do pierwszego członu frazy, zwłaszcza spójnika, np. albo-ć, ale-ć, bo-ć; por. także: ja-ć, trzy lata-ć ja ci służyła.
Jeżeli wyraz kończył się na spółgłoskę, to partykuła przybierała postać -ci, np.: jużci bym namówił kamień i wodę; Pan-ci jest, niech czyni; głos-ci Jakubów jest. Współcześnie -ć występuje w języku potocznym i w gwarach.
Partykuła -ć mogła być dodawana do dowolnego wyrazu, najczęściej – do pierwszego członu frazy, zwłaszcza spójnika, np. albo-ć, ale-ć, bo-ć; por. także: ja-ć, trzy lata-ć ja ci służyła.
Jeżeli wyraz kończył się na spółgłoskę, to partykuła przybierała postać -ci, np.: jużci bym namówił kamień i wodę; Pan-ci jest, niech czyni; głos-ci Jakubów jest. Współcześnie -ć występuje w języku potocznym i w gwarach.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
