figa z makiem

figa z makiem
4.12.2013
4.12.2013
Jakie jest pochodzenie zwrotu figa z makiem?
Zwrot ten pochodzi od gestu, w którym nadawca umieszcza kciuk między palcem wskazującym i środkowym tej samej dłoni i z ręką ugiętą w łokciu demonstruje go słuchaczowi na znak, że odmawia mu czegoś lub ocenia jego szanse na osiągniecie czegoś jako znikome. Gest ten ma wydźwięk szyderczy, a czasem tylko żartobliwy. Znany był już starożytnym Rzymianom.
Z gestem związane są zwroty pokazać komuś figę, zobaczyć figę, A figę! i podobne, por. „W reklamie słyszymy, że OMO spiera tłuszcz już przy 40 stopniach. A figa! Małe, brązowe, tłuste plamy widać gołym okiem!” (Agnieszka Kublik, Gazeta Wyborcza). Zwrot figa z makiem powstał przez rozwinięcie samego słowa figa używanego wykrzyknikowo, a powodem tej innowacji była chęć uczynienia go bardziej ekspresywnym. Z tego samego powodu zwrot figa z makiem rozwinięty został następnie do rymowanki figa z makiem, z pasternakiem (albo na odwrót: mak i pasternak pojawiły się jednocześnie dla rymu, a figa z makiem powstała później w efekcie skrócenia).
Nie mam przy sobie Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich pod red. Juliana Krzyżanowskiego, ale przypuszczam, że znajdzie Pan w niej różne postaci zwrotu z figą wraz z datami ich pierwszych rejestracji. Być może pozwoli tu ustalić prawdopodobną chronologię wariantów, o których napisałem wyżej.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego