grdul

grdul

22.10.2023
22.10.2023

Dzień dobry,

chciałbym się dowiedzieć, co może dokładnie znaczyć słowo grdul? Wiem, że przed wojną uważano to słowo za obelżywe.

Pozdrawiam

Wyraz ten występuje w kilku wariantach: grdul, grdyl, grzdyl, z których ten ostatni jest najczęściej odnotowywany w słownikach. W polszczyźnie ogólnej występuje w odmianie potocznej i jest nacechowany stylistycznie – lekceważąco albo żartobliwie ‘o małym dziecku, zwykle o chłopcu’, a także wulgarnie ‘o dorosłym człowieku’. Jest to rzeczownik, który do polszczyzny ogólnej wszedł z gwar środowiskowych i ludowych, w których ma szerokie spektrum znaczeniowe i – oprócz wyodrębnionych wyżej odcieni znaczeniowych – ma także znaczenia z nacechowaniem pogardliwym lub obelżywym ‘pijak’, ‘łobuz – zwykle o chłopcu’, ‘włóczęga, menel’. Etymologicznie łączy się z takimi wyrazami jak grdyka, gardło (< * grdlo), krtań (staropolskie krztań, grtań). Występujący w tych formach rdzeń prasłowiański

* grt- odnosił się do czynności połykania, pochłaniania czegoś, przy których te narządy anatomiczne są aktywne. W wypadku dzieci chodzi tu o picie płynów (np. mleka) połączone z określonymi odgłosami gulgotania, w wypadku dorosłych – o podobne odgłosy podczas picia alkoholu. I w jednym, i w drugim wypadku mamy do czynienia z zachowaniem odbiegającym znacznie od dobrych manier stąd negatywne nacechowania (lekceważąco, pogardliwie, obelżywie, wulgarnie) i deprecjonujące znaczenia (‘łobuz’, ‘pijak’, ‘włóczęga, menel’. Nacechowanie pozytywne (żartobliwie ‘o małym dziecku, zwykle o chłopcu’) wynika zapewne z tego, że do dzieci nie odnosi się takich samych norm obyczajowych jak do dorosłych i wiele im się wybacza.

Stanisław Dubisz
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego