kisiel

kisiel
7.03.2003
7.03.2003
Proszę wyjaśnić mi pochodzenie słowa kisiel. Czy ma ono związek ze słowackim i czeskim kyselina, co znaczy 'kwas'?
Z kisielem to było tak: w dawnej Polsce była to prosta, wiejska potrawa, jadana zwłaszcza w czasie Wielkiego Postu, w pewnych regionach stała się nawet symbolem tego okresu. Tak opisywał ją Łukasz Gołębiowski: „Żur z mąki owsianej na noc zakwaszony, rzadki, a kisiel taż sama potrawa, do większej tylko gęstości przywiedziona, czasem zastudzona, tak że się nożem kraje”. Wspomina tę potrawę Wacław Potocki: „Zgłodniałych obleżeńców pod nieprzyjacielem/ Naszym żurem, a ruskim obżywił kisielem”; a także w Panu Tadeuszu Adam Mickiewicz: „Kisiel, potrawa litewska, rodzaj galarety, która się robi z rozczynu owsianego; płucze się wodą, aż póki nie oddzielą się wszystkie cząstki mączne”.
Nazwa kisiel w tym znaczeniu zachowała się do dziś na Kresach Wschodnich. Na pozostałym obszarze Polski zmieniła znaczenie na 'rodzaj galaretowatej leguminy z mąki kartoflanej o kwaskowym smaku'. Podstawą przesunięcia znaczenia od 'zupy’ do ‘deseru' stało się podobieństwo smaku i konsystencja potrawy.
Wyraz kisiel zawiera rdzeń -kis-, który występuje m.in. w wyrazach kis-nąć, za-kis-ić. Jest spokrewniony z wyrazem kwas. Wyraz o zasięgu ogólnosłowiańskim.
Pozdrawiam
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego