koperczaki

koperczaki
26.03.2009
26.03.2009
Skąd wziął się zwrot sadzić koperczaki?
Koperczak (częściej w l. mn. koperczaki, w słowniku wileńskim też kuperczaki) jest poświadczony w XVIII w., był wyrazem pospolitym, o nacechowaniu żartobliwym. Etymologia niepewna, pochodzenie węgierskie (wskazane w słowniku Doroszewskiego) mało prawdopodobne. Jeżeli rodzime, to zapewne od czas. kopertać się ‘przewracać się, wywracać, wywijać koziołki’. F. Sławski zestawia koperczaki z odpowiednikiem niemieckim Kratzfüsse, dosł. ‘szurganie nogami’. A. Brückner natomiast łączy koperczaki ze słowem kopera (kopyra) – ludową nazwą zająca, por. też pochodne kopersać, kopertać: „o niespokojnym trącaniu i podobnych ruchach”.
Ciekawa jest frazeologia. Linde podaje m.in. zacząć koperczaka i nosić koperczaki. Następnie można było iść, posuwać się, sunąć w koperczaki, a jeżeli koperczaki okazały się płonne (słownik warszawski), to należało sadzić koperczaki, zwłaszcza strzeliste, por. „Jak zacznie sadzić strzeliste koperczaki, to aż dreszcz idzie po skórze” (I. Chodźko, SW); tu sadzić znaczy 'biec, skakać, przeskakiwać’, np. sadzić przez płoty, por. też sadzić się na komplementy.
Inni woleli stroić lub palić koperczaki (albo smalić cholewki), czyli ‘zalecać się ogniście’.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego