ława, ławka, ławkować
Ostatnio – przy okazji internetowej dyskusji o zakazie jeżdżenia po chodniku (autem, rowerem, hulajnogą itp. bo – jak stwierdził autor „chodnik z nazwy jest do chodzenia”) zaczął mnie trapić problem polskiego słowotwórstwa a mianowicie słowa „ławka”.
Do czego służy ławka? Wg definicji Słownika Języka Polskiego PWN to ławka
1. «mebel do siedzenia dla kilku osób, często z oparciem»
2. «stolik z krzesłami w klasie, sali dla uczniów, studentów itp.»
ale żadne z nich nie sugeruje czasownika („ławkować”) i co on mógłby oznaczać (por. siedzisko – rzecz do siedzenia)
Skąd do języka polskiego trafiło słowo „ławka”?
Pozdrawiam
Rzeczownik ławka występował już w staropolszczyźnie. Poświadczają to cytaty pochodzące z XIV- i XV-wiecznych źródeł rękopiśmiennych (por. Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–11, Warszawa–Kraków 1953–2002). Wyraz ten został derywowany od rzeczownika ława, który pochodzi wprost od prasłowiańskiej formy *lava w znaczeniu ‘sprzęt do siedzenia, ława’. W staropolszczyźnie wyraz ława miała dwa zasadnicze znaczenia: 1) ‘siedzenie dla kilku osób, składające się z długiej deski na nogach’; 2) ‘kładka przez wodę’.
We współczesnej polszczyźnie – w jej odmianie potocznej – występuje czasownik ławkować (i utworzony od niego rzeczownik ławkowanie), który oznacza ogólnie ‘siedzenie na ławie/ławce’. Wyraz ten pojawia się w trzech zasadniczych kontekstach znaczeniowych: 1) ‘siedzieć w celach rekreacyjnych na ławce w parku lub innym miejscu’; 2) siedzieć na ławce rezerwowych podczas rozgrywek sportowych’; 3) siedzieć na ławie oskarżonych w sądzie’, por. np.
- Koniec beztroskiego ławkowania i wagarowania.
- Nie ma się co dziwić, że młodzież woli ławkować pod blokiem.
- Najsłabszy w składzie jest Berge lub Huckenbeck i to jeden z nich powinien ławkować.
- Piplica dalej ławkował, a miejsce w składzie odzyskał dopiero w kolejnym sezonie.
- U Fornalika nie grał, tylko ławkował.
- Mógł iść gdzieś grać, ławkować jeszcze będzie miał czas na emeryturze.
- Ma swoich usłużnych apologetów, więc sam nie musi ławkować w sądach.