„miękkie w”
Chciałbym poprosić o krótki opis miękkiego „wь” w języku polskim, które nie istnieje w formach rzeczownikowych słów, ale ujawnia się we fleksji, na przykład Wrocław ale Wrocławiu, także w słowach takich jak czerw/czerwie albo paw/pawie. Czemu miękkie „wь” zanikło w mianowniku, a nie zrealizowało się jako „j”, jak na przykład „Wrocławj” albo „pawj”? Analogicznie jest chyba w przypadku niektórych słów z „b” na końcu, jak np „gołąb”, którego liczba mnoga brzmi u nas „gołębie”, podczas gdy np w słowackim mamy odmianę po twardej spółgłosce: „holuby”.
W podniesionej kwestii chodzi nie tyle o „miękkie w”, ile w ogóle o pierwotnie miękkie spółgłoski wargowe w wygłosie wyrazów, które uległy depalatalizacji. W wypadku formy Wrocław mamy do czynienia z przekształceniem jej pierwotnej postaci Wrocławjь, w której jь jest zaimkiem dzierżawczym i pozwala na interpretację tej nazwy miejscowej, że jest to ‘gród Wrocława (być może pierwotnie Wrocisława)’. Zaimek ten zanika ze względów artykulacyjnych – tzw. słaba pozycja w wygłosie, a pozostaje po nim miękkość widoczna do dziś w formach przypadków zależnych. Miękkość wygłosowej spółgłoski w’ występowała dość długo, bo bez mała do XIX w. Wtedy to bowiem procesy depalatalizacji (stwardnienia) obejmują wygłosowe spółgłoski miękkie p’ > p, b’ > b, m’ > m, w’ > w, f’ >f, których miękkość była wynikiem dziedzictwa prasłowiańskiego (występowania tam ь) bądź późniejszych procesów analogii – por. np. *kurpь > kurp’ > kurp, *gołąbь > gołąb’ > gołąb, *czrwь > czerw’ > czerw, *krьwь > krew’ > krew, *oswӗtimjь > oswiecim’ > Oświęcim. W formach przypadków zależnych tych form wszędzie zachowała się miękka spółgłoska wargowa. Przykładem wyrównań analogicznych jest forma paw (<stwniem. phawe), w której wygłosowa spółgłoska wargowa miękka nigdy nie występowała, ale w formach przypadków zależnych jest miękkie w’(pawia, pawiem, pawiu...).
