o szatanie

o szatanie
24.04.2006
24.04.2006
Witam. Czy w dobie obecnej poprawna jest odmiana szatanu (wszystkie współczesne słowniki notują jedynie szatanowi)? Dodam, że w literaturze polskiej odmiana szatanu występuje chociażby w Kordianie lub Beniowskim J. Słowackiego. Czy ze względu na wytyczne obecnych słowników języka polskiego odmianę szatanu należałoby uznać za niepoprawną, czy jedynie za przestarzałą?
Dziękuję.
Najpierw podam krótką historię samego wyrazu. Otóż szatan jest wyrazem zapożyczonym z łac. satanas (a to z greckiego satanas i hebrajskiego satan o znaczeniu ‘wróg, przeciwnik’) za pośrednictwem języka staroczeskiego. W polszczyźnie jest poświadczony od XV w. Miał odmianę męską, twardotematową. W celowniku lp. tej deklinacji występowały końcówki -u oraz -owi. W rozwoju historycznym polszczyzny zdecydowaną przewagę zdobyła końcówka -owi, natomiast -u zachowała się w niektórych tylko rzeczownikach jednosylabowych, np. chłopu, bratu, księdzu, panu, psu, kotu, czartu. Nie podlega tej regule m.in. jednosylabowy bies – C. biesowi (nie biesu) i dwusylabowy szatan – C. szatanowi (nie szatanu). Natomiast podlega jej diabeł – C. diabłu (nie diabłowi).
Na pytanie, czy występująca w tekstach nieregularna dziś forma celownika lp. szatanu jest archaizmem, dialektyzmem, indywidualizmem autorskim czy tylko błędem językowym, można odpowiedzieć dopiero na podstawie dokładnej analizy filologicznej tekstów, które te formy zawierają.
Z pozdrowieniami
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego