obrzympała

obrzympała
17.12.2003
17.12.2003
Dzień dobry!
Chciałbym się od Państwa dowiedzieć czegoś o etymologii wyrazu obrzympał (może obrzympała?). Spotkałem się z nim w filmie Wniebowzięci z niezapomnianym duetem Himilsbach-Maklakiewicz. Było to w dialogu dwóch dorożkarzy, z których jeden zadaje pytanie: „Na kogo czekasz?”, drugi zaś odpowiada: „Na takich dwóch obrzympałów”.
Za wszelkie informacje na ten temat z góry serdecznie dziękuję.
Kamil Jaśkiewicz
Niestety, niewiele mogę powiedzieć na temat wyrazu obrzympał(a). Jest to zapewne wyraz złożony (por. stpol. i gwarowe obrzym- 'olbrzym' oraz pała 'głowa'), utworzony na wzór świszczypała, skurczypała (zapisane w słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego), o silnym nacechowaniu ekspresywnym, nowy.
Serdecznie pozdrawiam
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
Obrzępała to jeden z bardzo wielu wyrazów gwarowych, który w ostatnich latach przez polszczyznę podmiejską i miejską przeniknął do języka ogólnego. Słowo to pochodzi od czasowników obrzępić lub obrzępać ‘postrzępić (zwykle w odniesieniu do odzieży)’, notowanych przez dialektologów w połowie XX w. z okolic Łęczycy, Sieradza i Konina (dane z kartoteki Słownika gwar polskich IJP PAN w Krakowie).
Wyraz obrzępała (-ym- w przytoczonym dialogu filmowym jest gwarowym odpowiednikiem ortograficznego -ę-) utworzono za pomocą przyrostka -ał(a), jak np. guzdrała, jąkała, bazgrała czy krzykała. W polszczyźnie miejskiej wyraz obrzępała zanotował już w 1975 r. Janusz Anusiewicz, współautor z Jackiem Skawińskim Słownika polszczyzny potocznej (PWN, 1996), wyraźnie w związku z obrzępać: ‘człowiek chodzący w podartym, zniszczonym, nędznym ubraniu’. Obrzępałę odnajdujemy również w Uniwersalnym słowniku języka polskiego pod red. S. Dubisza (PWN, 2003), gdzie zdefiniowano go następująco: „pot. posp. osoba nieokrzesana i mająca niechlujny wygląd”. Z poszukiwań internetowych wynika, że można by powyższe definicje obrzępałów (obrzępał) uzupełnić o komponent ‘nie stroniąca od alkoholu’.
Artur Czesak, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego