Tzw. ciepły guzik

Tzw. ciepły guzik

15.04.2024
15.04.2024

Szanowni Państwo!

Na drzwiach autobusu zobaczyłem wezwanie: UŻYJ CIEPŁEGO GUZIKA. Sprawdziłem, żaden guzik nie jest cieplejszy od innych elementów, więc doszedłem do wniosku, że to pewnie przenośnia. Czy jednak w przypadku przenośni nie powinien ten napis wyglądać tak: UŻYJ „CIEPŁEGO” GUZIKA?

Z poważaniem – Witold Dociekliwy

Wyrażenie ciepły guzik (także: ciepły przycisk, gorący guzik, gorący przycisk) to sfrazeologizowane, środowiskowe określenie funkcji dostępnej w części środków transportu publicznego (autobusach, trolejbusach, tramwajach lub pociągach), umożliwiającej samodzielne otwieranie drzwi przez pasażerów na przystankach, co ma zapobiegać niepotrzebnemu otwieraniu wszystkich drzwi i wyziębianiu wnętrza pojazdu w zimie lub jego przegrzewaniu w lecie. Funkcja ta jest realizowana za pomocą przycisków o tej samej nazwie. Przymiotnik ciepły jest w tej frazie rzeczywiście użyty w znaczeniu przenośnym. Wynika to najpewniej z tego, że przyciski tego rodzaju są w odcieniach czerwieni lub też świecą się na czerwono lub pomarańczowo (por. określenie kolory, barwy ciepłe).

Określenia ciepły guzik, ciepły przycisk, gorący guzik i gorący przycisk należą – jak już wspomnieliśmy – do słownictwa środowiskowego, czyli języka określonej grupy społecznej lub zawodowej (w tym wypadku specjalistów od transportu). Mogą być zapisywane w cudzysłowie albo poprzedzane skrótem tzw. (i często się to zresztą zdarza), ale nie dlatego że mają charakter przenośny. Cudzysłów nie służy bowiem w polszczyźnie do oznaczania ani wyrazów użytych przenośnie, ani też związków frazeologicznych, których znaczenie nie wynika ze znaczeń użytych w nich wyrazów. Jeśli omawiane tu określenia są ujmowane w cudzysłów lub poprzedzane skrótem tzw., to dlatego że w ten sposób wyodrębnia się w tekście element obcy stylistycznie, por. np. następujące fragmenty z tekstów dziennikarskich:

  • MPK znów blokuje tzw. gorące przyciski. Powód? Wzrost zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2.
  • Zimą – ciepło, latem – chłodno. W radomskich autobusach działał będzie „ciepły przycisk”.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego