pijany w dym
Szanowni Eksperci,
moje pytanie dotyczy związku frazeologicznego „pijany w siwy dym”. Najstarszym znalezionym przeze mnie tekstem, w którym występuje, jest wiersz Jacka Kaczmarskiego „Pejzaż z szubienicą” z 1978 r., jednak większość przykładów użycia pochodzi chyba z XXI wieku (R. M. Groński, Jacek Piekara, książka W. Grossmana „Życie i los” w tłumaczeniu Jerzego Czecha). Czy ten frazeologizm nie został przypadkiem utworzony przez samego Kaczmarskiego? Jeśli nie, to jakie jest jego pochodzenie?
W polszczyźnie mamy frazeologizm pijany w dym oznaczający upicie się do utraty przytomności (podobnie jak inne analogicznie zbudowane stałe związki wyrazowe: pijany w sztok i pijany w trupa). Z kolei frazeologizm siwy dym odnoszony jest w języku potocznym do napiętej sytuacji, zamieszania, awantury lub nawet bójki, powstałych w wyniku jakiegoś nieprzyjemnego zdarzenia, por. np.
- Jak doprowadził do płaczu studentkę, to zrobiłam siwy dym.
- Posłanka wpadła w szał i w dwie minuty zrobiła siwy dym.
- Znów siwy dym się zrobił wokół górniczych emerytur.
Konstrukcję pijany w siwy dym należy postrzegać jako innowację frazeologiczną, stanowiącą kontaminację dwóch wymienionych powyżej stałych związków wyrazowych. Konstrukcja ta ma stosunkowo niewielką frekwencję w uzusie. Trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy pojawiła się w polszczyźnie.
