Zróżnicowanie rodzajowe typu robił : robiła charakteryzuje te formy koniugacyjne czasownika, w których występuje dawny imiesłów czynny II czasu przeszłego zakończony na –ł (r.m.), -ła (r.ż.), -ło (r.n.), który odmieniał się przez rodzaje. Są to dziś formy, które powstały z dawnych form złożonych. Takimi formami w odmianie czasownika we współczesnej polszczyźnie są:

1) czas przyszły analityczny typu będę robił, będę robiła, [będę robiło] (obok nierodzajowych form analitycznych z bezokolicznikiem typu będę robić), który składa się z dawnego imiesłowu na –ł, -ła, -ło oraz odmiany w czasie przyszłym słowa posiłkowego być;

2) tryb przypuszczający potencjalny typu robiłbym, robiłabym, [robiłobym], który składa się z tego imiesłowu na –ł, -ła, -ło oraz słowa posiłkowego być w formie trybu warunkowego;

3) tryb warunkowy nierzeczywisty typu byłbym robił, byłabym robiła, [byłobym robiło], w którym mamy do czynienia z połączeniem imiesłowu na –ł, -ła, -ło słowa posiłkowego być, formą trybu warunkowego tegoż słowa posiłkowego oraz imiesłowem na –ł, -ła, -ło odpowiedniego czasownika (w tym wypadku robić);

4) czas przeszły typu robiłem < robił jeśm, robiłam < robiła jeśm, [ robiłom < robiło jeśm], składający się pierwotnie z form imiesłowu na –ł, -ła, -ło oraz form odmiany słowa posiłkowego być w czasie teraźniejszym, które następnie uległy aglutynacji (zrośnięciu).

Takiego zróżnicowania rodzajowego nie ma oczywiście w odmianie czasownika w czasie teraźniejszym, przyszłym prostym i trybie rozkazującym. Jeśli zaś chodzi przykładowo o odmianę słowa posiłkowego być w czasie teraźniejszym, to jej pierwotna postać była następująca: lp. jeśm, jeś, jeść/jest; lmn. jesm[y], jeśće, są; lpodw. jeswa, jesta, jesta. Od XVI w. poczynając, ta odmiana zaczęła się zmieniać w kierunku ujednolicenia podstawy na rzecz obocznej formy 3 osoby lp. jest w połączeniu z końcówkami wyabstrahowanymi ze zrośniętych form pierwotnego czasu przeszłego złożonego: był jeśm > byłem, był jeść > byłeś, byli jeśmy > byliśmy, byli jeście > byliście. W wyniku tych procesów ukształtowała się odmiana: lp. jestem, jesteś, jest; lmn. jesteśmy, jesteście, są (liczba podwójna zanikła).