rozbójnik
Pozdrawiam,
ŁB
21.09.2011
21.09.2011
Dlaczego od rozbój jest rozbójnik, chociaż mamy rzeczownik odbojnik, od przewóz jest przewoźnik itp. Skąd to ó zamknięte?Pozdrawiam,
ŁB
Samogłoska ó w wyrazie rozbój ma takie samo pochodzenie jak ó w wyrazie rozbójnik, tzn. kontynuuje dawne o, które uległo tzw. wzdłużeniu zastępczemu. Było ono spowodowane zanikiem jeru miękkiego po j (*-bojь-).
Rozwój o → oo → ó przebiegał w obu wyrazach regularnie. Natomiast w wyrazie odbojnik mamy rozwój nieregularny: o → oo → ó → o. Podobnie nieregularny rozwój mamy w przewoźnik (zamiast oczekiwanej formy *przewóźnik). Forma przewoźnik, tzn. z o, zapewne upowszechniła się pod wpływem często używanego czasownika przewozić (w którym po z jer nie występował, a zatem nie było warunków do wzdłużenia samogłoski).
Takich nieregularności jest w języku sporo, por. np. ból, bólu (nie: bolu) oraz protokół, protokółu albo protokołu.
Rozwój o → oo → ó przebiegał w obu wyrazach regularnie. Natomiast w wyrazie odbojnik mamy rozwój nieregularny: o → oo → ó → o. Podobnie nieregularny rozwój mamy w przewoźnik (zamiast oczekiwanej formy *przewóźnik). Forma przewoźnik, tzn. z o, zapewne upowszechniła się pod wpływem często używanego czasownika przewozić (w którym po z jer nie występował, a zatem nie było warunków do wzdłużenia samogłoski).
Takich nieregularności jest w języku sporo, por. np. ból, bólu (nie: bolu) oraz protokół, protokółu albo protokołu.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski