Smok – nazwa mitycznego groźnego węża skrzydlatego – znana jest w polszczyźnie od czasów najdawniejszych. Była używana też w wielu znaczeniach przenośnych (np. zool. 'jaszczurka draco volans'; 'trąba morska'; 'tęcza'; astr. 'gwiazdozbiór północy'; woj. 'działo; kolubryna'). Występuje w różnych językach słowiańskich. W języku prasłowiańskim wyraz miał postać *smokъ i oznaczał 'jakąś istotę mityczną'. Wcześniejsze pochodzenie – niejasne.
Żmija jest również wyrazem znanym w polszczyźnie od najdawniejszych czasów. Początkowo wyraz występował w dwu formach rodzajowych, tzn. obok r.ż. żmija także r.m. żmij. Nie było między nimi istotnych różnic znaczeniowych, por. np. cytaty ze Słowika języka polskiego S. B. Lindego: „Tak też w raju niegdy żmij kusił przodka naszego”; „Wróble wytępić, aby ten żmij nie czynił szkody”; „Rodzaj trzeci gadu nazywam źmijami”. Słowo żmij wyszło z użycia w języku ogólnym, zachowało się w niektórych gwarach w pierwotnym znaczeniu (por. np. Słownik warszawski).
Różnice znaczeniowe, którym towarzyszyły różnice formalne, istniały w języku prasłowiańskim: *zmьjь to 'mityczny stwór w postaci skrzydlatego węża, smok', a *zmьja to 'żmija, wąż'. W języku polskim ta różnica zacierała się powoli, ostatecznie pozostała tylko forma r.ż. w pierwotnym znaczeniu; wyraz w r.m. wyszedł z użycia, a jego znaczenie przejął smok.
Warto jeszcze dodać, że zarówno w j. prasłowiańskim, jak i w pozostałych językach słowiańskich na początku objaśnianych wyrazów występowało z- (nie ż- jak współcześnie). Zmiana zmij(a) > żmij(a) dokonała się na zasadzie hiperpoprawności, tzn. wymowę zmij(a) traktowano jako niepoprawną, jak np. zaba, i dlatego „poprawiono” na żmij(a), jak żaba.
Wyrazy prsł. *zmьjь i *zmьja są etymologicznie pokrewne słowu ziemia (stąd też nagłosowe z-); można je zatem interpretować jako 'stworzenia, istoty, gady ziemne, żyjące na ziemi'.