telestérion

telestérion
13.05.2008
13.05.2008
Szanowni Eksperci!
Jakie może być pochodzenie słowa telesterion. Nie występuje ono ani w słownikach języka polskiego, ani w słownikach wyrazów obcych. Pojawia się natomiast w Mitologii J. Parandowskiego i oznacza wielką salę (w Eleusis, w świątyni Demeter), jakby teatralną, w której odbywały się misteria. Czy jest to hybryda, np. gr. tele- + ?, a może wyraz jednorodny etymologicznie? Bardzo proszę o jakieś wskazówki.
Telestérion jest słowem greckim (nie ma w tej formacji żadnych śladów hybrydalności, język grecki zresztą niezwykle rzadko zapożyczał terminy z innych języków). Słowo to oznacza albo ‘miejsce wtajemniczenia’ (tak przede wszystkim mówiono o Eleusis), albo w formie telestéria – ‘ofiarę dziękczynną za szczęśliwe ukończenie przedsięwzięcia’. Podstawą dla tego rzeczownika jest czasownik teléin o znaczeniu ‘doprowadzić kogoś do doskonałości’. ‘Dokonanie czegoś’, ‘doprowadzenie do spełnienia’, ‘osiągnięcie dojrzałości’ to podstawowe komponenty semantyczne tych wyrażeń (por. czasownik teléō’). Od tej podstawy tworzono też i inne rzeczowniki, np. telestés, który w konstrukcjach czynnych oznaczał ‘wtajemniczającego w misteria’, a biernych – ‘osobę wtajemniczaną’. Brak słowa telestérion w słownikach języka ogólnego i w słownikach wyrazów obcych należy tłumaczyć jego nieprzyswojeniem na gruncie polskim, spotykane jest rzadko i najczęściej w dyskursie specjalistycznym jako wielka sala w Eleusis zbudowana przez Iktinosa, zdolna pomieścić tysiące ludzi.
Piotr Sobotka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego