telestérion
Jakie może być pochodzenie słowa telesterion. Nie występuje ono ani w słownikach języka polskiego, ani w słownikach wyrazów obcych. Pojawia się natomiast w Mitologii J. Parandowskiego i oznacza wielką salę (w Eleusis, w świątyni Demeter), jakby teatralną, w której odbywały się misteria. Czy jest to hybryda, np. gr. tele- + ?, a może wyraz jednorodny etymologicznie? Bardzo proszę o jakieś wskazówki.
13.05.2008
13.05.2008
Szanowni Eksperci!Jakie może być pochodzenie słowa telesterion. Nie występuje ono ani w słownikach języka polskiego, ani w słownikach wyrazów obcych. Pojawia się natomiast w Mitologii J. Parandowskiego i oznacza wielką salę (w Eleusis, w świątyni Demeter), jakby teatralną, w której odbywały się misteria. Czy jest to hybryda, np. gr. tele- + ?, a może wyraz jednorodny etymologicznie? Bardzo proszę o jakieś wskazówki.
Telestérion jest słowem greckim (nie ma w tej formacji żadnych śladów hybrydalności, język grecki zresztą niezwykle rzadko zapożyczał terminy z innych języków). Słowo to oznacza albo ‘miejsce wtajemniczenia’ (tak przede wszystkim mówiono o Eleusis), albo w formie telestéria – ‘ofiarę dziękczynną za szczęśliwe ukończenie przedsięwzięcia’. Podstawą dla tego rzeczownika jest czasownik teléin o znaczeniu ‘doprowadzić kogoś do doskonałości’. ‘Dokonanie czegoś’, ‘doprowadzenie do spełnienia’, ‘osiągnięcie dojrzałości’ to podstawowe komponenty semantyczne tych wyrażeń (por. czasownik teléō’). Od tej podstawy tworzono też i inne rzeczowniki, np. telestés, który w konstrukcjach czynnych oznaczał ‘wtajemniczającego w misteria’, a biernych – ‘osobę wtajemniczaną’. Brak słowa telestérion w słownikach języka ogólnego i w słownikach wyrazów obcych należy tłumaczyć jego nieprzyswojeniem na gruncie polskim, spotykane jest rzadko i najczęściej w dyskursie specjalistycznym jako wielka sala w Eleusis zbudowana przez Iktinosa, zdolna pomieścić tysiące ludzi.
Piotr Sobotka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika