tlen, czołg i robot

tlen, czołg i robot
4.05.2014
4.05.2014
Czy wiadomo Państwu, ile jest mniej więcej słów, których autorstwo da się jasno określić i które przyjęły się w języku ogólnym, a więc takich, jak tlen, czołg lub robot? Czy wyrazy te mają swoją fachową nazwę? Czy istnieje słownik, które je gromadzi?
Słownika gromadzącego polskie słowa o znanym autorstwie, o ile się orientuję, nie ma. Mogłoby sie wydawać, że taką funkcję będą pełnić słowniki etymologiczne, tak jednak nie jest. Na przykład Słownik etymologiczny języka polskiego Wiesława Borysia w haśle czołgać się informuje tylko, że „czołg (…) jest sztucznym XX-wiecznym neosemantyzmem”, a w haśle tlen podaje nieściśle, że słowo to utworzył Jędrzej Śniadecki, podczas gdy pochodzi ono od jego ucznia, Jana Oczapowskiego. Nieco więcej o czołgu podaje Etymologiczny słownik… Andrzeja Bańkowskiego – „nowotwór «patriotyczny», zasugerowany jego twórcy przez słownik Lindego, gdzie cytowane poet. czołg i J. Przybylskiego o czołgającym się gadzie” – ale i tu twórca słowa nie został wskazany.
Nie ma też chyba fachowej nazwy dla wyrazów, których autorstwo jest znane. W zasadzie mieszczą się one w zakresie tzw. skrzydlatych słów, ale typowe skrzydlate słowo jest związkiem wyrazowym, a jego autorskość jest stopniowalna, np. badacze takich związków zadowalają się stwierdzeniem, że niektóre z nich mają źródło w Biblii.
Czym innym, ale trochę podobnym, są tzw. eponimy, czyli słowa i związki wyrazowe pochodzące od nazw własnych, w szczególności od nazwisk. Sławomir Mrożek nie jest autorem wyrażenia (coś jest) jak z Mrożka, ale w pewnym sensie jest jego twórcą. Pewną liczbę takich jednostek zebrał Władysław Kopaliński w Słowniku eponimów, ale jeszcze więcej z nich pozostało poza słownikiem.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego