w tę i we w tę

w tę i we w tę

7.05.2022
7.05.2022

Szanowni Państwo,

interesuje mnie zbitka leksemów "we w" w wyrażeniu "w tę i we w tę". Czy znane są inne zastosowania tej zbitki? Co ona oznacza, skoro (wydaje się) wystarczy jeden z przyimków dla tego samego sensu? W gwarze wielkopolskiej istnieje samodzielny (jak mi się zdaje powinien być pisany łącznie) leksem wew (- Przyńdź wew czwartek. - Wew tyn, czy wew przyszły?). Czy wzorując się na tym, nie należałoby pisać "W tę i wew tę", jako reminiscencję staropolszczyzny?

Przywołana w pytaniu konstrukcja jest frazeologizmem i traktować ją należy jako całość (w znaczeniu ‘w jedną i drugą stronę’). Słowniki ortograficzne dopuszczają wariantywny zapis tego frazeologizmu. Forma bardziej „literacka” przyjmuje następujący kształt pisowniowy: w tę i we w tę (np. Dźwig miarowo poruszał się w tę i we w tę stronę), a potoczna – następujący: wte i wewte (np. Chodzili wte i wewte po całej ulicy). Drugi z przytoczonych wariantów zawiera uproszczenia charakterystyczne dla mowy potocznej. Leksemy wte i wewte występują we współczesnej polszczyźnie tylko w omawianym tu frazeologizmie. Kolokacja we w może się pojawić, kiedy przyimek we poprzedzi np. sfrazeologizowany przysłówek w pełni (w zn. ‘całkowicie’), por. np. we w pełni nieadiabatycznej teorii (= w całkowicie nieadiabatycznej teorii).

Forma wew jest rzeczywiście regionalizmem poznańskim, a jej ogólnopolskim ekwiwalentem jest w/we. Występuje też w gwarze miejskiej Poznania, por. np. Wew bimbie trzebno było uważać, co sie godo, bo różne szkieły mogły podsłuchiwać (= W tramwaju trzeba było uważać, co się mówi, bo różni policjanci mogli podsłuchiwać).

Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego