wymóg
Szanowni Państwo,
w recenzji jednego z prawniczych tekstów naukowych natrafiłem na krytykę użycia słowa „wymóg”. Recenzent zauważył, że wyrazu tego w wielu słownikach języka polskiego w ogóle nie ma. Zaproponował posługiwanie się synonimami takimi jak: przesłanka, wymaganie, konieczność. Zastanawia mnie, skąd bierze się krytyka użycia tego słowa. Czy chodzi jedynie o styl? A może jest to niepoprawnie utworzony rzeczownik od czasownika „wymagać”?
Rzeczownik wymóg jest wyrazem poprawnie utworzonym pod względem słowotwórczym (wyraz pochodny od wymagać). Jest słowem nacechowanym książkowością, a więc nie ma przeciwskazań, by używać go w stylu naukowym. W końcu także jest notowany w największych polskich wydawnictwach leksykograficznych, począwszy od drugiej połowy XIX stulecia, por.:
- Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i inni, t. 1–2, Wilno, 1861;
- Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900–1927;
- Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, PWN, Warszawa 1958–1969;
- Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, PWN, Warszawa 1994;
- Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996;
- Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2, PWN, Warszawa 2000;
- Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1–50, Poznań 1994–2005;
- Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–5, PWN, Warszawa 2003;
- Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, edycja online, Kraków 2007–.
Wyraz wymóg oznacza ‘normę, warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać’. Rzeczownik wchodzi w skład następujących kolokacji: bezwzględny, jedyny, konieczny, obligatoryjny, regulaminowy; konstytucyjny, ustawowy wymóg; elementarne, minimalne, niezbędne, ogólne, podstawowe, standardowe; aktualne, dotychczasowe, obecne, obowiązujące, współczesne; dodatkowe, nowe; ostre, rygorystyczne, surowe, wysokie; formalne, prawne; europejskie, międzynarodowe, unijne; odpowiednie, określone, szczególne, szczegółowe wymogi; wymogi sanitarne, weterynaryjne; budżetowe, kapitałowe; formalnoprawne, kwalifikacyjne, proceduralne; jakościowe, techniczne.
Najbliższym bliskoznacznikiem omawianego tu wyrazu jest rzeczownik odczasownikowy wymaganie (także pochodny od wymagać). W zależności od kontekstu semantycznego wyraz wymóg może być również zastępowany przez takie wyrazy, jak: warunek, ultimatum, obwarowanie, zastrzeżenie, norma, klauzula, postulat, przesłanka, założenie, kryterium.
