wypisz, wymaluj

wypisz, wymaluj
8.06.2010
8.06.2010
Witam serdecznie,
jaka jest etymologia zwrotu wypisz-wymaluj? Jakie niesie on za soba skojarzenia, konotacje? Jak zastapić ten zwrot w mowie potocznej?
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Pozdrawiam
Zwrot wypisz, wymaluj jest pochodzenia gwarowego. Tak zwany słownik warszawski, pochodzący z początku XX w., podaje wypisz, wymaluj, kiej ojciec z objaśnieniem ‘podobny zupełnie do ojca, wykapany ojciec, kubek w kubek ojciec’. Następnie ten frazeologizm się upowszechnił w polszczyźnie ogólnej, zwłaszcza w jej potocznej odmianie (jak to poświadczają późniejsze słowniki).
Wypisz, wymaluj to formy 2. os. lp. trybu rozkazującego czasowników wypisać, wymalować, które znaczeniowo były sobie bardzo bliskie, ponieważ w staropolszczyźnie wypisać to ‘odmalować w piśmie wyczerpująco’, por. „Prorocy wypisali a prawie jakby na oko wymalowali sposób męki Pańskiej” (Mikołaj Rej) czy „Słowy się rzecz wymaluje”, tzn. ‘słowami przedstawi się rzecz malowniczo’.
Etymologicznie bowiem morfem -pis- znaczył ‘malować’, a to pierwotne znaczenie zachowało się jeszcze w wyrazach: pisanka ‘jajko malowane farbami’, pstry ‘wielobarwny, różnokolorowy’ (i pochodnych pstrokaty, pstrąg…). Następnie morfem ten zawęził znaczenie, a część funkcji czasownika pisać przejął zapożyczony czasownik malować.
Na zakończenie jeszcze jedna uwaga: zdarza się, że formy trybu rozkazującego występują w funkcjach innych niż rozkaźnikowe, np. ciemno, choć oko wykol 'bardzo ciemno'. Podobnie wypisz, wymaluj – ‘taki sam, identyczny’.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego