Z kretesem to frazem przysłówkowy występujący w znaczeniu ‘całkowicie, trwale, bez możliwości naprawy, odwrotu’. Najczęściej występuje w połączeniu z czasownikami przegrać albo przepaść. Jego etymologia nie jest jasna. Nie wiadomo nawet, czy jest to zapożyczenie, czy też wyrażenie powstało na polskim gruncie.

Wiadomo natomiast, że omawiany tu frazem pojawił się w polszczyźnie pisanej dopiero w XVIII w. Można jednak domniemywać, że znany był już wcześniej, ponieważ jest dość dobrze zadomowiony w polszczyźnie gwarowej. Dawne słowniki notują – oprócz formy z kretesem – także oboczną postać: z kreteszem. Ponadto znajdziemy w nich jeszcze inne, podobne wyrażenia typu: z kretesu ‘zupełnie, do cna’ oraz do skretesu ‘zupełnie’.

W Słowniku języka polskiego (Lwów 1855, t. 2, s. 492) Samuel Bogumił Linde sugeruje pokrewieństwo *kretesu z wyrazem krzta (dawniej też krta) w znaczeniu ‘odrobina, ociupina’ (por. z kretesem ← z krtą, czyli z krztyną ‘z ostatnią odrobinką’, a więc tak jak ‘ze szczętem’). Z kolei Jan Karłowicz w Słowniku gwar polskich (Kraków 1900), a za nim Franciszek Sławski w Słowniku etymologiczny języka polskiego (Kraków 1952–1982) łączą omawianą tu formę z węgierskim czasownikiem tönkretesz w znaczeniu ‘zniszczyć, zniweczyć, zgubić, zrujnować, zmarnować, zepsuć’. Inni autorzy piszą, że *kretes to „popsuty” (por. Słownik etymologiczny języka polskiego Aleksandra Brücknera, Kraków 1927, s. 266) lub „zniekształcony” (por. Słownik języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego, Warszawa 1958–1969, t. 3, s. 1126) wyraz łaciński. A. Brückner zastanawiał się ponadto, czy aby omawiany tu wyraz nie ma związku ze słowem kreda w znaczeniu ‘biały materiał z kredy do pisania’, które do XVIII stulecia występowało w postaci kreta (łac. creta) i tworzyło derywaty typu: kretny czy kretowy nawiązujące brzmieniem i budową do formy *kretes. Tę hipotezę należy jednak odrzucić.

Reasumując ten krótki przegląd, można stwierdzić, że leksykologowie i leksykografowie przepadli z kretesem, jeśli chodzi o pochodzenie omawianej tu formy.