zakole

zakole

7.02.2023
7.02.2023

Szanowna Redakcjo,

proszę o rozwianie moich wątpliwości, czy terminu zakole możemy używać w odniesieniu do zatoki, czy tylko w odniesieniu do rzeki.

We współczesnej polszczyźnie rzeczownik zakole odnosimy w języku ogólnym przede wszystkim do fragmentu koryta rzeki o kształcie przypominającym pętlę lub łuk. Jego terminologicznym ekwiwalentem jest wyraz meander. W dawnej polszczyźnie zakole rzeki określano mianem zatoki, por. np. To pewna, że kolebką były mu stepy, Dniepr, Porohy i Czertomelik ze swoim labiryntem cieśnin, zatok, kołabni, wysp, skał, jarów i oczeretów (H. Sienkiewicz, Ogniem i mieczem); Ku wodzie obraca kroki,/ Gdzie łoza, gęsto spleciona,/ Wzdłuż wykręconej zatoki/ Okryła rzeki ramiona (A. Mickiewicz, Rybka).

We współczesnych tekstach można również spotkać kolokację zakole zatoki w znaczeniu ‘zakręt, łuk linii brzegowej w obrębie zatoki’, por. np.

  • Rozciąga się stamtąd wspaniała panorama na zakole zatoki, pucki klif i majestatyczną sylwetę puckiego kościoła.
  • Przed nią rozciągał się widok na niemal idealne zakole zatoki Calvi.
  • Urokliwa plaża, na której można go podziwiać, jest odcięta od lądu 300-metrowymi, stromymi klifami, tworzącymi zakole zatoki.
  • Kiedy wyobrażasz sobie swoją idealną kalifornijską przygodę, prawdopodobnie pojawia ci się obraz okolic Santa Barbara - długie zakole zatoki otoczone złotym piaskiem i palmami oraz elegancki hotel w stylu hiszpańskim na tle szaro-niebieskich gór.
  • Szerokie zakole Zatoki Acapulco (Bahía de Acapulco) widziane z drogi Carretera Escenica.
  • Naturalnym elementem przyciągającym uwagę na tym obszarze jest zakole Zatoki Gdańskiej oraz zabudowania trzech przylegających do siebie miast, widok unikalny w Europie.

Kolokację tę należy traktować jako neofrazeologizm. Znacznie większą frekwencję ma związek wyrazowy łuk zatoki, por. np.

  • Z falochronu podziwiać można wygięty łuk Zatoki Gdańskiej z rozciągniętą aglomeracją trójmiejską w tle oraz fascynujący w swej dynamice ruch portowy.
  • Żył jeszcze długie lata, mając przed oczami łuk zatoki, olśniewające morze i uśmiech ziemi.
  • Dla tego widoku tysiące turystów co roku ciągną do Sorrento: obejmuje on cały łuk zatoki, górski łańcuch Monti Lattari, wcinający się w głąb lądu, dalej potężny stożek Wezuwiusza, wreszcie wzdłuż brzegu zatoki chaotycznie porozrzucane osiedla u stóp wulkanu.
Adam Wolański
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego