ziuziać

ziuziać

16.10.2023
16.10.2023

Dzień dobry,

jaka jest etymologia słowa ziuziać? W mojej rodzinie od pokoleń mówi się tak do dzieci, aby spały ("Ziuziaj!"). Jeśli chodzi o uzus, Internet wskazuje jedynie kołysankę z ciechanowskiego przytoczoną przez Jadwigę Milewską w miesięczniku Wisła (1901 r.), jednak kontekst jest mniej pieszczotliwy:

"Oj ziuziaj mi, ziuziaj, ty podły bachorze/ Com ja cie nalazła, osiwając zboze /Oj ziuziaj-ze, ziuziaj, choć na goły ziemi, Marne mas przy sobie (lub: mama cie kołyse".

Czasownik ziuziać należy do tzw. języka dziecięcego, a raczej do rejestru wyrazów i wyrażeń używanych w bezpośrednich zwrotach do małych dzieci. Mają one zwykle pierwotnie nacechowanie pieszczotliwe, często mają podstawy onomatopeiczne, ponieważ „mowa” niemowląt oraz dzieci dopiero zaczynających artykulację świadomą ma taki właśnie charakter.

Geneza czasownika ziuziać jest zatem taka sama jak czasownika lulać, czy czasownika papać ‘jeść’. Czasowniki lulać i ziuziać mają takie same dwa znaczenia: ‘usypiać małe dziecko kołysaniem i śpiewaniem’, ‘o zasypianiu, zaśnięciu, spaniu małego dziecka’. Współcześnie powszechnie znany jest ten pierwszy (lulać), co – zapewne – jest podtrzymywane przez znajomość popularnej kolędy (Lulajże Jezuniu/ Lulajże lulaj...), ten drugi (ziuziać) ma dziś ograniczony zasięg (socjalnie i lokalnie), ale kiedyś był synonimem częściej stosowanym, ponieważ notuje go m.in. Słownik warszawskiz przełomu XIX i XX w.: ziuziać ‘spać, lulać’.

Tym, że czasownik ziuziać nie zawsze występuje w kontekstach pieszczotliwych, nie należy się przejmować, ponieważ uczucia rodziców do dzieci bywają różne ze względu na okoliczności ich przyjścia na świat (o czym mówi przytoczony w pytaniu cytat), a ponadto znaczenie ‘o zasypianiu...’ ma charakter neutralny i nie jest nacechowane pieszczotliwością.

Stanisław Dubisz
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego