biegła rewident i redaktor naczelna
czy kobieta wykonująca zawód biegłego rewidenta i głównego księgowego to – odpowiednio – biegła rewident i główna księgowa, czy może jednak biegły rewident i główny księgowy?
Serdecznie pozdrawiam,
Sławomir Góral
27.08.2002
27.08.2002
Dzień dobry, czy kobieta wykonująca zawód biegłego rewidenta i głównego księgowego to – odpowiednio – biegła rewident i główna księgowa, czy może jednak biegły rewident i główny księgowy?
Serdecznie pozdrawiam,
Sławomir Góral
Odpowiedź wymaga szerszego spojrzenia na system rodzajowy. Polszczyzna należy do języków, które dysponują sufiksami żeńskimi dla rzeczowników osobowych. Większość z takich języków, w tym czeski, a spoza słowiańszczyzny niemiecki, stosuje te sufiksy regularnie, jest więc prezident i prezidentka, jest Präsident i Präsidentin. Polszczyzna i rosyjski poszły inną drogą i dla niektórych zawodów czy funkcji, dawniej rzadko wykonywanych czy piastowanych przez kobiety, zablokowały tworzenie nazw żeńskich. Niektóre nazwy żeńskie zyskały funkcję lekceważącą, ironiczną i dlatego nie są godne polecenia, np. profesorka, doktorka. Warto pamiętać, że jeszcze 60 lat temu mówiło się docentka i profesorka uniwersytetu bez żadnej ironii, choć kobiet profesorów i kobiet docentów (tak powiemy dzisiaj) było mniej. Dziś rewident, a także profesor i docent to według podręczników gramatyki rzeczowniki dwurodzajowe, czyli takie, które wchodzą w związki zgody z przymiotnikami i czasownikami w rodzaju męskim lub żeńskim: „Biegła rewident sprawdziła rachunki”. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę ze sztuczności takich tworów w polszczyźnie. Spróbujmy bowiem utworzyć liczbę mnogą: biegłe rewidenty/ biegłe rewidenci – horror. Tylko: „Biegli rewidenci sprawdzili rachunki” – o mężczyznach lub w referencji (odniesieniu) ogólnym bez względu na płeć albo: „Biegłe rewidentki sprawdziły rachunki” – o kilku konkretnych paniach.
Tytuły z przemieszanym rodzajem (z tzw. rzeczownikiem dwurodzajowym z końcówką zerową męską i przymiotnikiem w r. żeńskim): redaktor naczelna, biegła rewident, doktor habilitowana są akceptowane, ale tylko w liczbie pojedynczej i referencji szczegółowej (oznaczają konkretną osobę, a nie cechę tej osoby lub zbiór osób). W dziwacznym zdaniu: „Ona jest doktor habilitowaną, a jej siostra tylko doktorem” – słowo doktor odnosi się do cechy, a słowo ona do osoby. Lepiej byłoby powiedzieć „Ona jest doktorem habilitowanym (…)”.
Radzę więc tam, gdzie się da, tworzyć formy żeńskie rzeczowników, np. rewidentka. Być może z czasem przyzwyczaimy się z powrotem do form profesorka i redaktorka, choć dziś są one ryzykowne. Jeśli używamy rzeczownika w formie męskiej, lepiej zostawić oba człony nazwy złożonej w rodzaju męskim: doktor habilitowany, redaktor naczelny lub, jeśli komuś się nie podoba rewidentka – biegły rewident. Natomiast połączenie biegła rewident, choć akceptowane przez większość gramatyków i potwierdzone przez stopki redakcyjne czasopism z tytułem redaktor naczelna, odradzam jako trudne i sprawiające kłopot w odmianie przez przypadki i liczby. Można je stosować, ale w podpisie, na pieczątce, liście płac. Nie w żywym języku.
Połączenie główna księgowa nie budzi chyba wątpliwości.
Tytuły z przemieszanym rodzajem (z tzw. rzeczownikiem dwurodzajowym z końcówką zerową męską i przymiotnikiem w r. żeńskim): redaktor naczelna, biegła rewident, doktor habilitowana są akceptowane, ale tylko w liczbie pojedynczej i referencji szczegółowej (oznaczają konkretną osobę, a nie cechę tej osoby lub zbiór osób). W dziwacznym zdaniu: „Ona jest doktor habilitowaną, a jej siostra tylko doktorem” – słowo doktor odnosi się do cechy, a słowo ona do osoby. Lepiej byłoby powiedzieć „Ona jest doktorem habilitowanym (…)”.
Radzę więc tam, gdzie się da, tworzyć formy żeńskie rzeczowników, np. rewidentka. Być może z czasem przyzwyczaimy się z powrotem do form profesorka i redaktorka, choć dziś są one ryzykowne. Jeśli używamy rzeczownika w formie męskiej, lepiej zostawić oba człony nazwy złożonej w rodzaju męskim: doktor habilitowany, redaktor naczelny lub, jeśli komuś się nie podoba rewidentka – biegły rewident. Natomiast połączenie biegła rewident, choć akceptowane przez większość gramatyków i potwierdzone przez stopki redakcyjne czasopism z tytułem redaktor naczelna, odradzam jako trudne i sprawiające kłopot w odmianie przez przypadki i liczby. Można je stosować, ale w podpisie, na pieczątce, liście płac. Nie w żywym języku.
Połączenie główna księgowa nie budzi chyba wątpliwości.
Marek Łaziński, Uniwersytet Warszawski