niecodzienna pisownia
w WSO PWN można znaleźć hasło niecodziennie jako 'niezwykle, niepospolicie' i nie codziennie – 'nie każdego dnia'. Skoro przysłówek codziennie pochodzi od przymiotnika codzienny, to czy jego pisownia z nie nie powinna być łączna? Czyżby uczyniono wyjątek ze względu na zróżnicowanie znaczeń? Czy takich wyjątków od ogólnej zasady pisowni nie z przysłówkami jest więcej?
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
22.10.2015
22.10.2015
Szanowni Państwo,w WSO PWN można znaleźć hasło niecodziennie jako 'niezwykle, niepospolicie' i nie codziennie – 'nie każdego dnia'. Skoro przysłówek codziennie pochodzi od przymiotnika codzienny, to czy jego pisownia z nie nie powinna być łączna? Czyżby uczyniono wyjątek ze względu na zróżnicowanie znaczeń? Czy takich wyjątków od ogólnej zasady pisowni nie z przysłówkami jest więcej?
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
Mnie też dziwi rozdzielna pisownia słowa niecodziennie w znaczeniu 'nie co dzień'. Gdybym musiał, napisałbym: „Spotykali się niecodziennie”, chyba żebym chciał potem dopowiedzieć (albo zasugerować): „tylko co drugi dzień”. Ponieważ łączne niecodziennie przywodzi na myśl pierwsze ze znaczeń wymienionych w słowniku, tj. 'niezwykle, niepospolicie' (z przykładem: „niecodziennie ubrany gość”), więc mając na myśli coś, co nie odbywa się co dzień, lepiej nie ryzykować użycia słowa o identycznej pisowni. Można powiedzieć np. „Spotykali się nie każdego dnia”.
Choć mam wątpliwości co do rozdzielnej pisowni podanej w słowniku, nie kwestionuję przykładu, którym ją zilustrowano: „nie codziennie taka okazja”. Jest to w gruncie rzeczy zdanie pozbawione orzeczenia (czyli tzw. równoważnik zdania), po uzupełnieniu o nie brzmiałoby: „Nie codziennie zdarza się taka okazja” i implikowałoby domyślne: „tylko co drugi dzień (co tydzień, co miesiąc…)”. W podobnych kontekstach inne przymiotniki też można zapisać rozdzielnie z cząstką nie, np. „Nie miesięczna była to pensja (tylko tygodniowa)”.
Choć mam wątpliwości co do rozdzielnej pisowni podanej w słowniku, nie kwestionuję przykładu, którym ją zilustrowano: „nie codziennie taka okazja”. Jest to w gruncie rzeczy zdanie pozbawione orzeczenia (czyli tzw. równoważnik zdania), po uzupełnieniu o nie brzmiałoby: „Nie codziennie zdarza się taka okazja” i implikowałoby domyślne: „tylko co drugi dzień (co tydzień, co miesiąc…)”. W podobnych kontekstach inne przymiotniki też można zapisać rozdzielnie z cząstką nie, np. „Nie miesięczna była to pensja (tylko tygodniowa)”.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
-
22.10.2015Może warto dodać, że przez długie lata słowniki (np. Słownik ortograficzny języka polskiego PWN pod redakcją Mieczysława Szymczaka we wszystkich 16 wydaniach, jeszcze: Warszawa 1992, s. 508; Nowy słownik ortograficzny PWN pod redakcją Edwarda E. Polańskiego, Warszawa 1997, s. 443; Wielki słownik ortograficzny języka polskiego Wydawnictwa „Wilga” pod redakcją Andrzeja Markowskiego, Warszawa 1999, s. 317) podawały w y ł ą c z n i e hasło niecodziennie. Oznaczało to tyle, że należy tak pisać niezależnie od znaczenia.
Po raz pierwszy z odmiennym potraktowaniem sprawy spotykamy się w Wielkim słowniku ortograficzno-fleksyjnym Bertelsmanna pod redakcją Jerzego Podrackiego (Warszawa 2001, s. 673). Wprowadzono tam rozróżnienie: niecodziennie ‘dziwnie’; nie codziennie, lecz… (tak samo: niecodzienność; nie codzienność, lecz… ).
Owa innowacja nie dała jednak stuprocentowej odpowiedzi na wątpliwości wytrawnych użytkowników polszczyzny, jak pisać, gdy nie chodzi o klasyczne przeciwstawienie nie codziennie, ale dwa razy w tygodniu, lecz prostą frazę niecodziennie (nie codziennie?) to się zdarza.
Jednoznaczną decyzję w tej kwestii podjęły dopiero osoby opracowujące Wielki słownik ortograficzny PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego. W wydaniu pierwszym z 2003 roku natrafiamy już na dwa hasła: niecodziennie (niezwykle, niepospolicie): niecodziennie ubrany gość oraz nie codziennie (nie każdego dnia): nie codziennie taka okazja.Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie