odwrocie

odwrocie
2.03.2022
12.09.2014
Rzeczownika rodzaju nijakiego odwrocie ('odwrotna strona') nie ma w słownikach i poradnikach językowych. Odwrót jako 'odwrotna strona' może występować tylko w wyrażeniu na odwrocie. Słownik wyraców obcych jako odwrotną stronę m.in. obrazu definiuje rewers, choć słownik sztuk pięknych jako obiekty, do których się on odnosi, wymienia tylko monety i medale. W publikacjach odwrocie jako 'odwrotna strona obrazu' występuje często, jest odmieniane przez przypadki, a redakcje przeciw temu nie protestują.
Nie wiedziałem dotychczas o odwrociu. W Korpusie Języka Polskiego PWN ciąg na odwrociu występuje jedynie w dwóch publikacjach z historii sztuki. Nie ma jednak form odwrociem ani odwrocia, choć gdyby mianownik brzmiał odwrocie (ma się rozumieć, to odwrocie), to form takich należałoby się spodziewać. Przypuszczam, że odwrocie to forma błędna, utworzona (czy raczej odtworzona) przez tych, którzy zamiast na odwrocie mówią na odwrociu. Ciąg na odwrociu piętnuje Słownik języka polskiego Doroszewskiego, co jest o tyle zastanawiające, że nie jest to słownik normatywny, lecz opisowy. Przypuszczam, że redaktorzy Doroszewskiego mieli w kartotece liczne przykłady na na odwrociu i nie wiedzieli co z nimi zrobić, bo nie pasowały im do paradygmatu odmiany rzeczownika. Mnie też nie pasują, więc skłaniam się do opinii, że odwrocie i na odwrociu to wykolejenia językowe. Być może myślałbym inaczej, mając w korpusie więcej przykładów użycia tych form.
Mirosław Bańko, PWN
  1. 15.12.2008
    Jedna z czytelniczek naszej poradni przysłała mi liczne przykłady użycia rzeczownika odwrocie, wybrane z Internetu, jak choćby: „Oczyszczono odwrocie i lico obrazu, usunięto pociemniały werniks (…)\'\' (www.wilanow-palac.art.pl). Wynika z nich, że odwrocie to termin używany przez historyków sztuki i muzealników, a forma (na) odwrociu to jego regularny miejscownik. Na odwrociu znaczy \'na odwrotnej stronie\', czyli \'na odwrocie\', ale nie czegokolwiek, tylko przeważnie obrazu.
    MB
  2. 12.09.2014
    Właśnie przeczytałam w poradni językowej PWN o słowie odwrocie (http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/;9734). Napisał Pan o muzealnikach i historykach sztuki używających tego sformułowania. Jako studentka takiego kierunku jak konserwacja zabytków chciałabym dodać, że najwięcej tego słowa używają także, a raczej przede wszystkim, konserwatorzy zabytków w dokumentacjach obiektów zabytkowych. O tym słowie w naszym środowisku toczą się dyskusje na temat jego poprawności. Proszę również w artykułach wspominać o nas, konserwatorach – odrębnym zawodzie od muzealników czy historyków sztuki. ;)
    Z wyrazami szacunku
    Izabela Klawińska
  3. 2.03.2022

    Na odwrociu jak na zadupiu. Szanowny Panie Profesorze, jako historyk sztuki zawsze używam formy odwrocie/na odwrociu (nie: na odwrocie). Czy nie jest tak, że określenie „na odwrocie” (zamiast „na odwrociu”) odnosi się do mianownika „odwrót” (wojsk, spod Grunwaldu) lub „odwroć” (a taki nie istnieje). Wzorzec stanowiłaby, jak sądzę, odmiana: obrzeże/na obrzeżu, zaplecze/zapleczu, podobrazie/podobraziu, pojezierze/pojezierzu, podbrzusze/podbrzuszu, czy tytułowe: zadupie/na zadupiu.

    Antoni Ziemba, Instytut Historii Sztuki UW
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego