pytania dwa

pytania dwa
21.01.2013
21.01.2013
Chciałem zadać dwa pytania:
1. Czy to prawda, że pisanie Witam na początku listu/maila jest obraźliwe, niepoprawne? Dlaczego?
2. Czy jest różnica między słowami lub i albo w języku polskim? Taka, jaka występuje w logice matematycznej, gdzie albo to wybór tylko jednego z wielu elementów, zaś lub pozwala na wybranie dowolnej liczby?
Ad 1. Mówimy o Witam kierowanym do nieznanej osoby. Obraźliwe ono nie jest, raczej niegrzeczne, bo bezceremonialne. Polska grzeczność językowa każde do nieznanej osoby pisać: Szanowny Panie, Szanowna Pani, Szanowni Państwo, niekiedy z dodatkiem jakiegoś tytułu. Proszę przeszukać archiwum poradni pod kątem słowa Witam. Wielokrotnie o tej formule pisaliśmy.
Ad 2. W języku naturalnym zarówno lub, jak i albo używane są zazwyczaj jako odpowiednik znanego z logiki funktora alternatywy wykluczającej, tzn. wygłaszając zdanie typu „Będzie X lub/albo Y”, mówiący ma na myśli to, że zdarzy się jedno z dwojga, ale nie oba naraz. Przy albo efekt ten jest silniejszy, pewnie dlatego, że albo występuje też w jednoznacznie wykluczającej formule albo…, albo… Osoby, które dopuszczają możliwość zajścia dwóch zdarzeń, zrobią więc lepiej, budując zdania typu „Będzie X lub Y” (a nie „Będzie X albo Y”).
Najważniejsza różnica między albo i lub w języku naturalnym polega na tym, że konstrukcję wyższego rzędu na składniki niższego rzędu albo dzieli silniej niż lub. Dlatego możemy zbudować zdanie:
Kupię śliwki i jabłka albo gruszki i pomidory

i raczej nikt nie będzie miał wątpliwości, że jego struktura składnikowa jest następująca:
Kupię (śliwki i jabłka) albo (gruszki i pomidory).

Gdyby w tym zdaniu zamiast albo użyć spójnika lub, to interpretacja nie byłaby taka jednoznaczna i ktoś mógłby pomyśleć, że chodzi o coś innego, mianowicie:
Kupię śliwki i (jabłka lub gruszki), i pomidory.

Ta ostatnia interpretacja przychodzi do głowy tym łatwiej, że jabłka i gruszki to owoce, które często rozpatrujemy w parze. Użycie spójnika albo parę tę skutecznie rozdziela, natomiast lub nie jest równie silnym separatorem.
Moja ocena może być nieco subiektywna, należałoby ją potwierdzić w badaniach eksperymentalnych. Można też użyć wyszukiwarki Poliqarp w Narodowym Korpusie Języka Polskiego, aby sprawdzić, czy np. konstrukcje typu A i B albo C i D występują częściej niż konstrukcje A i B lub C i D.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego