Anioł Stróż

Anioł Stróż
11.06.2014
11.06.2014
Szanowni Państwo,
jak brzmi mianownik (forma niedeprecjatywna, forma deprecjatywna) i biernik liczby mnogiej połączeń Anioł Stróż i anioł stróż?
Z poważaniem
Czytelnik
Anioły chyba są bezpłciowe, w gramatyce zaś – dwupłciowe. Słowo anioł ma bowiem rodzaj oboczny: męskoosobowy lub męskożywotny (inaczej męskozwierzęcy). Jego rodzaj gramatyczny rozciągamy na nazwę anioł stróż, w której jest on członem nadrzędnym. Drugi rzeczownik w tego rodzaju konstrukcjach (tzw. apozycyjnych) nie musi mieć tego samego rodzaju co pierwszy, por. rzeka Nil lub stacja Sochaczew, powinien natomiast stać w tym samym przypadku. Tak jest i w Pana przykładzie: anioł jest dwurodzajowy, a stróż ma tylko jeden rodzaj: męskoosobowy i tylko jedną formę mianownika lm: stróże.
Mianownik lm od anioł stróż brzmi zatem aniołowie stróże lub anioły stróże. Tzw. forma deprecjatywna od aniołowie to anioły, zbieżna z formą męskożywotną. Jedyna forma lm stróże może być używana honoryfikatywnie (ci stróże) lub deprecjatywnie (te stróże).
Jeśli chodzi o biernik, to w rodzaju męskoosobowym brzmi on aniołów stróżów, rzadziej aniołów stróży, a w męskożywotnym – anioły stróże. Ta ostatnia konstrukcja jest nietypowa, gdyż biernik lm rzeczowników męskoosobowych powinien być równy dopełniaczowi, a zatem spodziewana byłaby forma anioły stróżów. Ta jednak wydaje się niezharmonizowana fleksyjnie i myląca, brzmi tak, jakby forma stróżów miała wartość dopełniacza, a cała konstrukcja pochodziła od anioł stróżów. W każdym razie w NKJP biernik anioły stróże jest poświadczony wielokrotnie, a anioły stróżów ani razu, por. „W liceum robiłem bristole. Malowałem Anioły Stróże, kwiaty, Rodzinę Świętą” (Tygodnik Podhalański).
Wybór pisowni – małą czy wielką literą – ma związek ze znaczeniem danej nazwy, ale nie wpływa na jej odmianę.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę

Znaleziono w książkach Grupy PWN

Trwa wyszukiwanie...  
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego