Aztatycki

Aztatycki
12.11.2019
12.11.2019
Skąd się wzięła cząstka -ty- w słowie azjatycki? Wydawałoby się, że przymiotnik od Azji powinien brzmieć azjański (a może azyjski?), jednak odkryłem, że wyraz ten jest zarezerwowany raczej dla pojęcia azjanizmu (na słowo azjański, chyba nienotowane w słownikach, natrafiłem w jakiejś powieści). Czyżby powodem użycia -ty- w przymiotniku odnoszącym się do Azji była potrzeba odróżnienia go od terminów związanych z azjanizmem, a zatem moglibyśmy mówić o jakimś sztucznym tworze językowym?
Tworzenie przymiotników od geograficznych i miejscowych nazw własnych bywa niekiedy kłopotliwe (niekiedy trzeba je sobie utrwalić pamięciowo: por. Końskiekonecki; Jastrzębie Zdrójjastrzębski, Indiehinduski, Niskoniżański, Arabia Saudyjskasaudyjski, a niekiedy się tego uczynić nie da, por. Asyż –?). W swoim pytaniu przytacza Pan formy znane kiedyś polszczyźnie, które już dawno wyszły z użycia. Dokumentują one trudności, które mieli z tym słowem nasi przodkowie. Przymiotnik azjański znajdujemy w siedemnastowiecznym Słowniku Knapskiego. Jego istnienie potwierdza Słownik języka polskiego S. B. Lindego (1807). Azyjski jest potwierdzony w korpusie tekstów barokowych Elektronicznego Słownika języka polskiego XVII i XVIII w., z najwcześniejszym użyciem w 1618 r. (https://sxvii.pl/index.php?strona=haslo&id_hasla=19368&forma=AZYJSKI#). Jego istnienie potwierdza nieoceniony Linde (wymieniając wśród synonimów: azjacki, azyicki, azyjski, azjański i… azjatycki!); a później Słownik języka polskiego tzw. wileński z 1861 r. Dociekliwość każe szukać dla tych nazw motywacji albo w nazwie kontynentu, albo w nazwie jego mieszkańców. U Lindego znajdujemy potwierdzenie tej intuicji, bowiem wśród szeregu nazw mieszkańców znajdujemy zarówno Azjanina, Azyjczyka, jak i Azjatczyka i Azjatyka. Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego wymienia jeszcze Azjanina i azjański (jako archaizmy), na pierwszym miejscu stawia już Azjatę i azjatycki. Nasza współczesna postać przymiotnika pochodzi więc od nazwy mieszkańców Azji w postaci Azjatyk (lub Azjata), co potwierdza słownik Lindego.
Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
  1. 12.11.2019
    Może forma azjatycki zyskała przewagę wśród innych możliwych z uwagi na postać francuskiego asiatique? Wpływ języka francuskiego na polszczyznę był ongiś duży.

    Z poważaniem

    Łukasz
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego